Rechts wint nog steeds met woorden
Stel dat je een idee hebt. Een prachtig idee. Een idee waarvan je overtuigd bent dat het velen zal aanspreken, dat grote groepen zullen geloven dat het hun leven zal verbeteren. Maar dat je geen woorden hebt om het idee te benoemen en te beschrijven. Zou het je dan lukken om mensen ervan te overtuigen?
De SP loopt tegen dat probleem aan. In De Volkskrant las ik dat Jimmy Dijk, de nieuwe leider van de SP, als doelgroep 'de werkende klasse' kiest. Dat is een term die alles dekt, meent hij. Alleen weet niet iedereen wie hij er precies mee bedoelt, zelfs zijn eigen partijleden niet, zo blijkt uit het verslag.
"Jimmy Dijk benadrukt in zijn toespraak dat hij de term gewoon heel vaak zal gaan uitleggen. ‘De werkende klasse is iedereen die afhankelijk is van loon, uitkering of AOW of pensioen. Ik zal dat nog vaak gaan herhalen.’"
De werkende klasse. Het klinkt me Vlaams in de oren. In het Nederlands is arbeidersklasse toch gebruikelijker maar die term legt de werkelijkheid nog pijnlijker bloot. Er zijn geen arbeiders meer, klinkt het vaak gretig uit rechtse hoek. Je hoeft geen marxist te zijn om te weten dat die bewering onzin is. Wat wel klopt is dat vrijwel niemand zich nog arbeider voelt. Het is een woord zonder bruikbare betekenis geworden. Vandaar dat ‘werkende’ van Dijk. Lekker inclusief ook om er zelfs niet-werkenden onder te laten vallen.
Ik wil niets af doen aan de poging van Jimmy Dijk om duidelijk te maken voor wie zijn partij opkomt. Integendeel. Maar voor mij is het een bewijs van de obstakels waar links mee kampt. "Woorden hebben betekenis," schreef toenmalig SP-leider Jan Marijnissen toen hij in 2010 aan de kant werd geschoven door GroenLinks en PvdA. Het probleem met de linkse woorden is dat ze hun betekenis juist verloren hebben. En daarmee zijn ook de idealen uit zicht verdwenen.
De SP heeft daar last van, net als GroenLinks-PvdA. In een samenleving waar iedereen met elkaar concurreert is een begrip als solidariteit compleet uitgehold. Dat zie je bijvoorbeeld bij de wooncrisis. Ik schreef bijna woningmarkt, zo geïndoctrineerd ben ik zelf ook. In de vorige eeuw was het normaal om een huis te huren, tegen een schappelijke prijs. Kopen was zelfs onverstandig want dan werd je in je eentje verantwoordelijk voor alle problemen terwijl bij een corporatie de risico's gespreid worden. Ook een ras-VVD'er als Gerrit Zalm raadde mensen tot eind vorige eeuw af om een huis te kopen.
Totdat het idee van Margaret Thatcher werd gekopieerd om de voorraad sociale huurwoningen te verkopen. Mensen die een huis bezitten denken namelijk meer aan zichzelf en stemmen conservatiever. Die ontwikkeling zie je hier nu ook. Er is een wooncrisis maar de kiezer lijkt zich er niet echt druk om te maken. Niemand zegt het maar de huizenbezitter heeft er helemaal geen belang bij dat het woningtekort wordt opgelost, dat leidt immers tot een daling van de huizenprijzen. Woningbezit is een soort alternatieve postcodeloterij met schijnbaar allemaal winnaars. Probeer die maar eens solidair te krijgen met de verliezers. Dat heet volkshuisvesting, nog zo’n begrip dat verstikt werd en nu de nood aan de man is gereanimeerd moet worden.
Het is een kip of ei discussie wat het eerste verdween, het woord of het bijbehorende ideaal maar ze kunnen niet zonder elkaar. Dat kan verklaren waarom de SP maar bleef verliezen, ondanks het feit dat de geschiedenis de partij gelijk geeft. Hun kritiek op het neoliberalisme, die lang werd weggewuifd, wordt nu zelfs binnen de VVD omarmd.
Herhalen, herhalen, dat heeft Jimmy Dijk goed gezien. Wie het land wil veranderen moet de taal bemachtigen. Rechts is daar de voorbije 20-30 jaar uitstekend in geslaagd mede dankzij een niet aflatende stroom aan boeken en opinieartikelen. Ter linkerzijde was er alleen een soort woestijn waar af en toe een druppeltje viel. Inmiddels begint het linkse beekje weer aan te zwellen maar het is nog beslist geen kolkende rivier.
In de beeldvorming is dat anders want rechts toetert voortdurend overal rond dat links aan de macht is. Dat wordt - alweer - echt geloofd. Soms vraag ik aan een gesprekspartner: wie is je favoriete Nederlandse linkse denker? Het blijft altijd lang stil. (Suggesties zijn zeer welkom in een reactie onder dit stuk).
Links kan op dat gebied inderdaad wel een werkende klasse gebruiken.