Ratten in het Vaticaan
In een Top-secret bericht van 15 mei 1947 schrijft Vincent La Vista, topambtenaar van de Amerikaanse ambassade te Rome, aan het ministerie van Buitenlandse Zaken in de U.S.A: “The Vatican of course is the largest single organization involved in the illegal movement of emigrants The justification of the Vatican for ots participation in this illigal traffic is simply the prpagation of the Faith. It’s the Vatican’s desire to assist any person, regardless of nationality or political beliefs, as long as that person can prove himself to be a Catholic. This of course from the practical point of view is a dangerous practice. The Vatican further justifies its participation by its desire to infiltrate, not only European countries but Latin-American countries as well, with people of all political beliefs as long as they are anti-Communist and pro-Catholic Church”. Dat zijn dus niet zomaar een paar ‘rotte appeltjes’ maar betrof het hele instituut.
Met ‘emigrants’ werden in die dagen vooral Nazi’s, SS’ers en hun collaborateurs bedoeld, die via Zuid-Tirol en Bolzano een vluchtroute naar Zuid Amerika bereisden. Peru en Argentinië waren daarbij favoriete bestemmingen.
In 1944 werd Monsigneur Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini door Paus Pius de 12e aangesteld aan het hoofd van de ‘Pontificia Commissione di Assistenza’ (PCA), een organisatie die lijsten van vermisten aanlegde en ‘vluchtelingenhulp’ bood. Hiertoe zette het Vaticaan zelfs eigen immigratiekantoren op in Zuid-Amerika waardoor niet alleen beruchte namen als Mengele en Eichmann een nieuwe Heimat vonden maar vele duizenden Wehrmachtsoldaten, SS’ers en andere top-Nazi’s.
De Kerk zag Nazi’s vooral als anticommunist en historici duiden o.a. het belang van de Katholieke Kerk om het Katholicisme te verspreiden en communisme tegen te gaan.
Dat deden zij dan ook met verve en daarin ging men ver. Heel ver. Schrijnend daarbij is vooral de geveinsde onwetendheid en schijnbare onkunde bij het beoordelen van aanvragen voor reisdocumenten en identiteitsbewijzen. Zo werd bijvoorbeeld op 3 november 1948 kampcommandant Josef Schwammberger, niet eens onder schuilnaam, probleemloos van papieren voorzien met het kattenbelletje:“..het comité word verzocht zo vriendelijk te zijn een internationaal Rode Kruis reisdocument te verstrekken aan mijnheer Schwammberger Josef, voormalig Oostenrijks ingezetene ter emigratie naar Argentinië”.
Schwammberger was een wrede figuur die in diverse ‘Arbeitslager’ de scepter had gezwaaid, kampen waar men zich in de regel letterlijk doodwerkte. Gelukkig werd dit stuk verdriet na jaren uiteindelijk uitgeleverd aan Duitsland. Hij zat nog ruim tien jaar van zijn meer dan verdiende gevangenisstraf uit. Vier maanden voor zijn dood in december 2004 zou Schwammberger nog brutaal verklaren dat: “De Paus voor zijn reis naar Zuid Amerika had betaald”.
Die praktijken waren geen uitzondering en aan de orde van de dag nadat onder de vlag van het PCA een wildgroei aan subcomités ontstond die hulp boden in de vorm van visa, reisdocumenten, werk, geld en soms zelfs onderdak voor de voortvluchtige oorlogsmisdadigers. Werktuigelijk bij deze doorvoer waren bijvoorbeeld Bisschop Draganovic en Bisschop Johannes Geisler die vanuit Zuid-Tirol zijn beschermende vleugels over de kloostervluchtroutes spreidde.
De van oorsprong Oostenrijkse, en zeer omstreden, Bisschop Alois Karl Hudal noemde zich graag ‘officieel vertegenwoordiger van de Duitse Kerk in Rome’, het Collegio Teutonico di Santa Maria dell’Anima. Al in 1937 schreef de Bisschop zijn beruchte ‘Die Grundlagen des National Sozialismus’ en faciliteerde na de oorlog de ontsnapping van vele oorlogsmisdadigers tot aan zijn ‘aftreden’ in 1951 (!). Eind 1949 had hij nog een generaal pardon bepleit voor Duitse soldaten bij Montini. Montini zou later Pius opvolgen en was vanaf 1963 Paus Paulus de 6e.
‘Zieltjes winnen voor het ware geloof’ ging zover dat prominente Nazi’s zich zelfs lieten herdopen. SS-Hauptsturmführer Erich Priebke haalde zo een wit voetje en kocht zijn kaartje naar de vrijheid. Auschwitz-kampcommandant Rudolf Höss en Generalgouverneur Hans Frank, verantwoordelijk voor de deportatie van velen naar de concentratiekampen, bekeerden zich ook maar ontliepen hun executie niet. Massamoordenaar Eichmann ‘bekeerde’ zich vooral om zijn Katholieke helpers te bedanken voor verleende diensten.
Nederigheid bracht het doopwater hem echter niet, hij beschouwde zich vanaf dat moment als “erelid van de Katholieke Kerk”. Journalist Hartmuth Staffler ontdekte deze lijsten in 1994 met vele ‘her-dopen’ en ‘bekeringen tot het Katholiek geloof’, en maakte daar gelukkig kopiën van, want toen zijn collega in 2004 nogmaals navraag deed bij de Zusters van de Heilige Hart Kapel waren de dossiers niet langer beschikbaar…
Toegang tot het Archivio Apostolico Vaticano, voorheen het geheime Vaticaanse archief ASV is ook niet eenvoudig. Men dient zich online te melden met o.a. een aanbevelingsbrief en ontvangt vervolgens bevestiging van toegang op basis van beschikbaarheid. Een aantal instellingen van ‘De Heilige Stoel’ dragen hun documenten niet over aan het ASV en blijven daarmee ontoegankelijk.
Pas sinds 2020 geeft het Vaticaan openheid van zaken aangaande de periode ná 1939 en Belgisch onderzoekster Elisabeth Bruyère doorploegde daarom recent de vele Vaticaanse archieven waarna zij o.a. concludeerde: “Het Vaticaan heeft netwerken over de hele wereld, Daardoor zijn ze over bijna alles op de hoogte.”. Een understatement gezien de vergaande ‘rattenlijntjes’, toen en nu.