Onder Rama zal Albanië nooit een democratie worden

In een interview getiteld ‘Albanië heeft nooit democratie gekend’ dat vrijdag 27 april in NRC Handelsblad verscheen claimt de Albanese premier Edi Rama dat Albanië ‘nul ervaring’ heeft met democratie. Het openen van EU-lidmaatschapsonderhandelingen zou ‘hoop’ bieden Albanië in een daadwerkelijke democratie te veranderen. Het is spijtig dat in het interview deze bedenkelijke uitspraken niet verder tegen het licht zijn gehouden.

Rama-regime Als wat Rama beweert waar is, is Albanië sinds de val van de ‘moorddadige’ communistische dictatuur – waarin zijn vader overigens een prominente rol speelde – geen noemenswaardige democratie. Daarbij zouden we dan ook de afgelopen 5 jaar van het Rama-regime kunnen rekenen. Het lijkt echter twijfelachtig dat de EU Albanië in 2014 als kandidaatslid had aangenomen, als het land niet in aan de minimale voorwaarden van een democratische rechtsstaat zou hebben voldaan. Rama gebruikt echter het zogenaamde gebrek aan democratie als excuus voor de enorme corruptie die onder zijn – democratisch gekozen – regering de vrije baan heeft gekregen.

De regering van Rama, die zich graag als kunstenaar afschildert, is erin geslaagd in de internationale publieke opinie het Albanese corruptieprobleem af te wentelen op de rechterlijke macht; die zou daarvan de grootste en schadelijkste oorzaak zijn. Om dat tegen te gaan heeft de EU een verreikend experiment in Albanië opgezet om de gehele rechterlijke macht door te lichten. Door het parlement aangestelde commissies hebben de macht gekregen zelfstandig alle rechters, procureurs en andere gerechtelijke ambtenaren te herbeoordelen en indien nodig te ontslaan.

Buiten spel Deze procedure ziet er misschien op papier goed uit, maar heeft door opeenvolgende vertragingen en blokkades inmiddels geleid tot een juridisch vacuüm, waarbij het Constitutionele Hof en het Hooggerechtshof feitelijk buiten spel zijn gezet en de absolute meerderheid van Rama’s Socialistische Partij op ongrondwettelijke wijze (en met expliciete steun van de EU) een ‘tijdelijke’ procureur-generaal heeft benoemd, die vervolgens, in strijd met het beperkte gezag dat de grondwet haar toedicht, een grondige reorganisatie heeft doorgevoerd. Het resultaat is dat de gehele rechterlijke macht in Albanië vleugellam is, en dat zal blijven zolang de herbeoordeling gaande is – volgens een optimistische schatting nog minstens twee jaar.

In het interview claimt premier Rama dat een operatie van ‘internationale waarnemers’ een ‘grondwettelijk mandaat’ zouden hebben om de kwaliteit van deze operatie te waarborgen. Volgens de grondwet hebben deze waarnemers echter slechts een adviesfunctie en bestaat de managementraad van deze operatie in de meerderheid uit EU-functionarissen.

Verreikend nepotisme Het zijn deze zelfde functionarissen die recentelijk het Voortgangsrapport van de Europese Commissie omtrent Albanië hebben geschreven, dat erin is geslaagd niet alleen een zeer rooskleurig, maar op sommige vlakken ook simpelweg verdraaid beeld te geven van de werkelijke ‘voortgang’ van Albanië. Voor hen die in Albanië leven is het al lang duidelijk dat niet slechts de rechterlijke macht, maar vooral de uitvoerende macht, de regering van premier Edi Rama, zich tot het meest corrupte onderdeel van het Albanese staatsbestel heeft ontpopt, middels verreikend nepotisme, een innige verbondenheid met de georganiseerde misdaad en een economisch beleid dat door de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds is veroordeeld.

De EU, die als waakhond van de rechtsstaat als eerste alarm zou moeten slaan, heeft in plaats daarvan de regering-Rama in staat gesteld middels de hervorming van de rechterlijke macht een derde van de trias politica uit te schakelen en de rest op absolute wijze te beheersen. Vanuit dit perspectief bekeken bieden EU-lidmaatschapsonderhandelingen helemaal geen zicht op een (verdere) democratisering van Albanië, maar zouden juist een bevestiging en beloning zijn voor jaren corrupt en misdadig beleid dat juist de democratie onder druk zet.

Zoals schrijver en Prins-Clausprijs-laureaat Fatos Lubonja het recentelijk uitdrukte: ‘Op de lange termijn, in de context van een Europese Unie die hoe langer des te meer in de problemen raakt door anti-Europese, nationalistische, autoritaire neigingen, zou [de toetreding van] Albanië met een door de misdaad gegijzelde staat een argument te meer zijn om het Europese project op te doeken. Zoals ik de Albanese en Europese realiteit zie, hebben Edi Rama en zijn aanhangers, nu het nog niet te laat is, geen behoefte aan aanmoedigingen en legitimeringen, maar aan ultimatums van de EU vanwege de wijze waarop zij het land hebben verwaarloosd.’