Radicaal klimaatbeleid of radicale klimaatverandering, dat is nu de keuze

De enige keuze die we nu hebben is tussen radicaal klimaatbeleid of radicale klimaatverandering, zegt klimaatwetenschapper Ernst-Jan Kuiper in mijn interview met hem. 

In de publieke discussies rondom klimaatverandering bevindt zich een gapend gat. Als gesprekswetenschapper herken ik in deze discussies vaste patronen die voor een groot deel al beschreven zijn, bijvoorbeeld de manieren waarop klimaatbeleid wordt vertraagd of de patronen van wetenschapsontkenning die – ook op wetenschappelijke instituten – worden gebezigd. Daarnaast worden de discussies van het debat vaak simpelweg vervuild met volstrekt irrelevante zaken, zoals het feit dat een klimaatactiviste die een foto van het nieuwe boek van Jessica den Outer deelt nagellak draagt. Alles om maar niet in het gat te kijken.

Het gapende gat is goed te verklaren. Wij hebben collectief weerstand tegen het erkennen van feiten als dit erkennen ons verantwoordelijk maakt om ons gedrag te veranderen. ‘Accountable’ noemen gesprekswetenschappers dat, wat te vertalen is als ‘aanspreekbaar op’. We kennen dit ook in het rechtssysteem: wist de verdachte dat wat hij deed in strijd was met de wet? Had de verdachte de intentie het strafbare feit te plegen? Was de verdachte bij zinnen? Al deze factoren wegen mee in de vraag of en in hoeverre iemand aanspreekbaar is op hetgeen is gebeurd. En op dit moment zijn wij, als collectief, als regering, als instituten, niet aanspreekbaar op de gevolgen van ons gedrag en beleid in die zin.

Tenminste, dat is nu de vraag die voorligt. Urgenda heeft de Nederlandse overheid succesvol aangeklaagd omdat die zich niet aan de klimaatdoelen hield. Milieudefensie heeft succesvol Shell aangeklaagd omdat diens bedrijfsvoering in strijd is met de doelstelling van 1.5C en bijdraagt aan gevaarlijke klimaatverandering. Naast deze rechtszaken heeft Nederland ook haar handtekening gezet onder het Parijs akkoord, waarbij we ons hebben gecommitteerd aan het beperken van opwarming van de aarde tot ruim onder 2C en ons in te zetten om de opwarming tot 1.5C te beperken, rekening houdend met het feit dat wij als rijk land meer schuld hebben aan de opwarming tot nu toe en ook de mogelijkheid om meer te doen. Concreet betekent dit, volgens Kuiper, dat we in 2030 klimaatneutraal moeten zijn. 2050 klimaatneutraal is in ieder geval te laat. Toch zet de overheid in op 60% reductie in 2030 t.o.v. 1990, om nog te zwijgen over het feit dat het beleid ver achter op dit doel ligt.

Wat is nu het gat in de discussie? Waar het in het voorgaande vooral over gaat is waar het in de maatschappij ook over gaat: de cijfers. “De cijfers komen op ons af” – maar dat klopt dus niet. Net als de anderhalvemetersamenleving is de anderhalvegraadsamenleving niet slechts een cijfer. 1.5C staat voor een serieuze gezondheidscrisis. 1.5C is niet “veilig”, zoals bij het opstellen van het klimaatakkoord van Parijs nog werd gedacht. Meer dan 1.5C betekent een veel minder goed bewoonbaar Nederland aan het eind van deze eeuw, naast dat we te kampen gaan hebben met een tsunami aan klimaatvluchtelingen. De opwarming in Europa gaat twee keer zo snel als het wereldwijde gemiddelde en de warmste dagen nemen vier keer zo snel toe. 1.5C gemiddeld mondiaal betekent dus 3C in Europa en 6C bij weersextremen. Dus een hittegolf die normaal 30C zou zijn wordt 36C.

Door 1.5C los te laten kiezen we er bewust voor dit als best case scenario los te laten. Maar wat betekent het om te kiezen voor een tweegradensamenleving? Dan kiezen we voor honderden miljoenen klimaatvluchtelingen. Voor gemiddeld 4C warmer in Europa. Voor een hittegolf die nu niet 30C of 36C is, maar 38C. We geven dan Nederland, in ieder geval op de langere termijn, op als bewoonbaar land. Dit is geen land waarin u wilt dat uw kind of kleinkind opgroeit, en het is waarschijnlijk geen land waarin zij nog zouden kiezen voor het krijgen van kinderen.

Ik vroeg de klimaatwetenschapper ook naar de gevolgen van een tweeënhalvegraadsamenleving. Zijn antwoord: daar wil ik niet aan denken. De vraag is of we dan nog wel van een samenleving kunnen spreken.

Wij – regering, instituten, media – falen collectief door dit eerlijke verhaal, deze wetenschap, te vermijden en te behandelen als een taboe. Het lijkt alsof we denken dat die wetenschap niet bestaat als we hem niet erkennen. Men heeft het vaak over harde cijfers, maar het is de realiteit achter deze cijfers die hard is.

Media die keer op keer neutraliteit opvatten als het midden tussen wetenschap en wetenschapsontkenning moeten daarop aangesproken worden. Maar het lijkt er steeds meer op dat 1.5C een zaak voor de rechter is, vanwege de mensenrechtenschending en de schending van eigen afspraken en verdragen waar deze limiet van leefbaarheid voor staat.

Jessica de Outer’s pas verschenen boek Rechten voor de Natuur is dan ook broodnodig. Want de rechter zal niet overtuigd worden door al onze excuses en uitvluchten. Het is onacceptabel dat regeringen hun bevolking willens en wetens in gevaar brengen door aan te sturen op beleid voor meer dan 1.5C is onacceptabel, net als bedrijven die handelen in strijd met de leefbaarheid van deze wereld door nieuwe fossiele brandstoffen aan te boren. Wij – wij allen – moeten nu voor een crisisaanpak van de klimaatcrisis kiezen. Dan is zelfs 1.5C nog mogelijk.

Als we collectief niet voor radicaal klimaatbeleid kiezen, wees dan eerlijk tegen onze kinderen: we kiezen dan voor radicale klimaatverandering. Dit verplicht ons wel om ze het onderwijs te bieden dat ze voorbereidt op een wereld waarin ze niet langer de stabiliteit en privileges hebben waar wij nog even van kunnen genieten.

cc-foto: Giro 555