Racisme is een wit probleem

“Racisme is een wit probleem.” Het staat er echt. Onlangs las ik het boek ‘de ziekte bestrijden, niet de patiënt’ van Anja Meulenbelt en moest een aantal keer slikken bij het onderdeel over racisme. Het zinnetje zit verstopt in een hoofdstuk ergens midden in het boek, waar je pas terecht komt nadat je je door een bos van uitleg en nuance hebt geworsteld. Daarom komt hij ook zo hard aan. Wanneer Meulenbelt schrijft over bijvoorbeeld de term ‘onderdrukking’, neemt ze uitgebreid de moeite om uit te leggen wat ze daar precies mee bedoelt. Haast alsof ze wil voorkomen de lezer voor het hoofd te stoten, schrijft ze:

Maar met een boude stelling als ‘racisme is een wit probleem’, heeft ze minder moeite. Mijn nekharen gingen er wel even van overeind staan.

Wie tegenwoordig een dergelijke uitspraak doet, kan rekenen op een stortvloed aan kritiek. Op Twitter bijvoorbeeld, ook wel bekend als daar waar de onderbuik van de samenleving leegloopt. Alles wat de ingezonden brieven-rubriek in de krant niet haalt, vind je op Twitter terug. Het is bij uitstek de plek waar je in alle vluchtigheid snel en ongenuanceerd je mening kunt verkondigen – er is immers slechts ruimte voor 140 tekens -, maar een discussie naar een hoger niveau tillen gaat niet zo makkelijk.

Wat dat betreft ben ik blij dat Meulenbelt haar boek schreef toen Twitter nog niet bestond. ‘De ziekte bestrijden, niet de patiënt’ stamt uit de jaren 80 van de vorige eeuw en is gedigitaliseerd door Atria. Het boek gaat over ‘socialisatieprocessen’, ofwel: over de processen waarmee wij automatisch waarden en normen die tot onze cultuur behoren krijgen aangeleerd. Het stoort Meulenbelt dat haast alle feministische socialisatieliteratuur over vrouwen gaat, in plaats van over mannen. Emancipatie van de vrouw moet niet alleen over vrouwen gaan – “ ze moeten nog wat inhalen, vrouwen moeten zich veranderen” -. Mannen hebben als ‘dragers van seksisme’ immers ook een aandeel in de emancipatie van de vrouw. Voor wat betreft racisme legt Meulenbelt uit dat hoewel zwarte mensen de lasten ervan dragen, de witten verantwoordelijk zijn voor het ontstaan van racisme. Daarom zijn ook zij verantwoordelijk voor het afbreken ervan. De conclusie die Meulenbelt trekt: racisme is een wit probleem.

Ik klaag wel vaker over het gebrek aan serieus online debat. De dominantie van oneliners op Twitter of Facebook zorgen er vaak voor dat een discussie nog voordat deze gestart is, al in de kiem wordt gesmoord. Maar het idee of de hoop dat boeken schrijven over prangende thema’s iets bijdraagt aan een positieve ontwikkeling, ben ik inmiddels ook kwijt. Halverwege het boek van Meulenbelt kom ik namelijk tot de conclusie dat er bar weinig is veranderd sinds zij haar boek schreef. Op wat ouderwets taalgebruik hier en daar, blijkt haar boek nog steeds relevant. Da’s best een prestatie: iets schrijven dat meer dan dertig jaar na dato nog steeds ter zake doet. Toch is dat nu geen reden voor een feestje, maar eerder een sneue gedachte. De conclusie is namelijk dat ons taalgebruik vlotter lijkt te zijn geëvolueerd dan onze gebruiken. Zelfs ik – een niet-witte vrouw – schiet in een automatische kramp bij het lezen van de zin dat racisme een wit probleem is, terwijl ik het eigenlijk wel degelijk met de argumentatie van Meulenbelt eens ben. Het lijkt erop dat de socialisatie de verkeerde kant op is doorgeslagen.