De PvdA heeft geen toekomst meer

Na de verpletterende verkiezingsnederlaag is de PvdA met het zelfonderzoek begonnen. Paul Depla, partijtijger en nu burgemeester van Breda, heeft een rapport uitgebracht over een mogelijk herstel. In een versnipperd politiek landschap moet de partij op zoek gaan naar de oude idealen – Den Uyl wordt genoemd – en afstand nemen van technocratisch bestuur. Het land heeft behoefte aan een progressieve volksbeweging.

Het beste wat de PvdA zou kunnen doen om het terrein vrij te maken voor de opbloei van zo’n volksbeweging is zichzelf opheffen. Het probleem is niet dat de idealen teloor zijn gegaan in een geïndividualiseerde samenleving of zo. Het probleem is een vertrouwenscrisis tussen de leiding en de traditionele kiezers..

PvdA-stemmers willen geen samenleving die gekenmerkt wordt door een rat race of keukentafelgesprekken waar een of andere lul van de gemeente jou komt vertellen dat je het met een beetje hulp van de familie best allemaal zelf nog wel kunt doen. Zij willen geen staatssecretarissen die het hooglied van de nabuurschap komen zingen als een schaamlap voor bezuinigingen op een categorie van de bevolking die niet in staat is een grote verzetsbeweging te organiseren. Zij staan niet te juichen als een minister van Sociale Zaken middenin een crisis de werkloosheidsverzekering voor een groot deel afbreekt. Ze dansen niet de horlepiep als hun partij deel uitmaakt van een coalitie die keer op keer het eigen risico in de zorg verhoogt. Dat is niet de richting die de maatschappij naar hun idee moet opgaan.  Ze vinden het evenmin toppie als een minister van Sociale Zaken een aantal wetten weet door te voeren die contraproductief zijn en het omgekeerde bereiken van wat de bedoeling was.

Zij zien namelijk niet in hoe zo’n beleid te rijmen valt met de leuze “sterk en sociaal”. En ze brengen geen staande ovatie als die persoon wordt uitgeroepen tot partijleider.

Dat is de achtergrond van de verkiezingsnederlaag. In 2012 heeft Diederik Samsom zich zo ongenadig door Rutte en de VVD laten piepelen dat de partij zich voorgoed onmogelijk heeft gemaakt bij het grootste deel van de progressieve kiezers die anders tamelijk automatisch hun vertrouwen gaven. Hij maakte het nog veel erger door het beleid van Rutte II consequent te verdedigen in plaats van dat hij het ene schot voor de boeg na het andere loste, zoals de slimme Bolkestein wel deed onder het eerste kabinet Kok. Daardoor moeten de meeste mensen alleen maar meewarig lachen als de partijkanonnen ineens de idealen van de sociaaldemocratie herontdekken en oproepen doen om, zoals de Vlamingen het zeggen, te herbronnen. Het eerste wat dan wordt gedacht is: “Als de vos passie preekt, boer pas op je kippen”.

In rechts-chauvistische kring wordt wel eens gezegd dat de PvdA-kiezers zich vooral verraden voelen door wat ze daar het pamperen van de minderheden noemen. Dat is moeilijk voorstelbaar want anders had ze zich niet zo snel en zo volledig hersteld van de slag die Pim Fortuyn haar kort na de eeuwwisseling toebracht. Natuurlijk heeft het nieuwe chauvinisme met zijn geloof in dichte grenzen en de intrinsieke slechtheid van nieuwkomers bekeerlingen gemaakt. En niet zo weinig ook. Maar dat is niet wat de partij de rug heeft gebroken. Dat is de omarming de risicomaatschappij waar de sociaaldemocratie juist tegen is opgericht.

Het is ondertussen allemaal tragisch genoeg want de PvdA heeft wel een grootse tradie van meer dan een eeuw oud. En op gemeentelijk niveau zijn tal van wethouders en raadsleden actief die nog wel op een sociaaldemocratisch kompas varen. Die kunnen het bij de raadsverkiezingen van volgend jaar allemaal schudden want de geur van ongeloofwaardigheid die de Samsoms, de Asschers, de Van Rijns of de Klijnsma’s hebben verspreid is ook in hun jasjes getrokken.

Natuurlijk, de PvdA krijgt veel lof voor het feit dat zij de afgelopen vier jaar over haar eigen schaduw is gesprongen en dat zij het land door de crisis heeft getrokken. Maar niet van mensen die op de PvdA zouden stemmen. Zelfs aan de weigering om het “motorblok” aan een meerderheid te helpen, hangt die geur van ongeloofwaardigheid.

Bij ons in Schiedam zeggen wij over zulk een tafereel: “Het is zonde van God”.