Protesten missen groter verhaal

Er is onbehagen. Tweedeling in de samenleving. Er is irritatie over het uitblijven van klimaatactie. Maar ook wantrouwen over oneerlijke klimaatmaatregelen. De boeren rijden naar het Binnenhof. Gedoe over een kinderfeest. Deze tijd van verandering stelt de samenleving op de proef. Laten we ons meeslepen in de onrust, of kunnen we een koers varen waar we echt voor kiezen en blij van kunnen worden? De sleutel ligt bij de verhalen die we kunnen vertellen.

Er gaat veel scheef in de wereld. We werken te hard, kopen te veel, zijn voor verkeerde dingen bang en worden van verkeerde dingen blij. Dat gaat wellicht al langer zo. Toch is er iets nieuws. De machtigste organisaties zijn niet langer de kerken of staten. Niet de fabrieken van kleding, auto’s of voedsel. Ook niet de oliehandelaren en chemiereuzen. Het zijn nu de immense techbedrijven die hun geld verdienen met het vangen van onze aandacht, het bespelen van onze gevoelens en het bevestigen van onze onbewuste verlangens. Dit is een probleem dat andere problemen overstijgt. Want hoe kunnen we het eens worden over een route als we geen beeld hebben van een ideaal of doel in de toekomst?

Wat we denken en voelen is deel van een immens verdienmodel geworden. Bedrijven als Facebook en Google beheersen onze aandacht, maar hebben niets te melden. De bronnen van onze informatie en kennis worden vluchtig en ongrijpbaar. Hoe vinden we houvast, juist in een tijd van grote verandering? Hoe navigeren we door een werkelijkheid die fluïde lijkt te worden? Kunnen we eigenlijk wel bouwen aan een wereld die we willen als onze idealen, dromen en ideeën worden meegesleurd in een stroom van meningen, belangen, lobby, reclame en vermaak?

Hiervoor zijn verhalenvertellers nodig. Die mis ik bij de stakende boeren. Maar ook de slogans van klimaatprotesten komen niet veel verder dan: meer groen, minder vliegen/vlees/vervuiling. En wie maakt de groeiende ongelijkheid tussen rijk en arm voelbaar? We weten al lang dat een model waarin de economie altijd groeien moet onhoudbaar is, maar wie laat het ons voelen?

Al eeuwenlang maakt de mens verhalen, en vertellen verhalen wie wij zijn. We scheppen op rond het kampvuur, bezingen de heldendaden van voorouders en eren koningen, heiligen en strijders. Zo leren we over goed en kwaad, over opoffering en moed, over rechtvaardigheid en over moeilijke keuzes.

Nu hebben we weinig vormen om contact te maken met het onbekende. Wat we lezen in het nieuws, in tijdschriften en kranten gaat niet over onze rol in het geheel of een weg naar de toekomst, maar over het overspel van een politicus, de handtastelijkheid van een bekend acteur of de corrupte praktijken van een staatshoofd. De wereld zit vol non-helden. Wie macht heeft is onbetrouwbaar, corrupt en schijnheilig. En wie zich inzet voor rechtvaardigheid, de natuur of een culturele traditie is een moraalridder, ouderwets of gewoon hypocriet.

Voor het In Our Nature Festival ging ik op zoek naar pioniers, naar creatieve ondernemers en kunstenaars. Dan kom je de verhalenvertellers van nu tegen. Zoals Vera Bachrach die de doe-het-zelfkip bedacht, een kist die alles bevat wat je nodig hebt om thuis je eigen kippenvlees te produceren. Van ei tot kipfilet in een periode van 9 weken. Zo ervaar je met je gezin wat het betekent om kip te eten.

Of zoals Wouter van Eck die een bos liet groeien waarin alles eetbaar is. Zonder mesten, spuiten of irrigeren kon hij een opbrengst van zijn land halen die tienmaal hoger ligt dan wat een boer met regulier grasland kan verdienen. En Mirjam Bemelmans kreeg als actievoerder tegen schaliegaswinning half Boxtel op de been. Maar toen ze zich tegen klimaatverandering wilde verzetten, verdween de animo. Ze verdiepte zich in ecopsychologie en zag hoe gevoelens van onbehagen en machteloosheid mensen soms verlammen.

Vera werkt nu met de provincie Brabant om de doe-het-zelfkip ook in het onderwijs een plek te geven. In Schijndel is Wouter dit jaar begonnen om het grootste voedselbos van Europa te ontwikkelen. En Mirjam voert klimaatgesprekken met mensen die niet weten wat ze aan moeten met de veranderingen.

Op 9 en 10 oktober zijn zij, samen met nog 20 andere groene pioniers, te gast op het kleinschalige festival In Our Nature , dat bij De Kleine Aarde in Boxtel plaatsvindt. Het zijn mensen die de tijd nemen om te kijken en te luisteren, scherpe vragen formuleren en vervolgens de rijkdom van de wereld weten te delen met anderen. Zij hebben geen reclamebudget of industriële lobby achter zich. Hun stemmen worden vaak niet opgepikt door de media, hun boodschap past niet in een slogan. Maar stuk voor stuk hebben zij een sterk verhaal, en een mindset die open, nieuwsgierig maar ook enorm praktisch is.

Protesten zijn nodig. Maar het zijn de verhalenvertellers die ons helpen uit de draaikolk van nieuws en meningen te stappen en de rust vinden om weer waar te nemen, te kijken met een frisse blik. Dan zijn het niet langer de automatische updates van onze telefoons, maar oprechte, uitgesproken idealen die ons naar een toekomst kunnen leiden die we oprecht graag willen.