Progressieve Ethiopische leider leidt land naar nieuwe toekomst

Een historische vredesovereenkomst in de Hoorn van Afrika: op maandag sloten Ethiopië en Eritrea een vredesakkoord waarmee een einde moet komen aan de al jaren durende strijd tussen de twee landen. ‘De staat van oorlog tussen beide landen is beëindigd,’ schreef de Eritrese minister van Informatie op twitter.

Bij een grensoorlog eind jaren negentig werden zo’n 80.000 mensen gedood. Sindsdien verkeerden de twee landen op voet van oorlog met elkaar. Zondag kwamen in de Eritrese hoofdstad Asmara de dictatoriale president van dat land, Isaias Afwerki, en de nieuwe premier van Ethiopië, Abiy Ahmed, al bij elkaar. De beide landen zijn van plan handelsbelemmeringen op te heffen en de samenwerking aan te gaan.

Abiy Ahmed Sinds de 42-jarige Abiy Ahmed in april van dit jaar het stokje overnam van de plotseling afgetreden Haile Mmariam Dessalegn, laat de nieuwe premier een frisse wind door het land waaien. Terwijl hij internationaal al vergeleken wordt met Mandela, Trudeau, Obama en Gorbatsjov, heeft Abiy sinds zijn aantreden de bezem door het kabinet van zijn voorganger gehaald en heeft vele controversiële overheidsambtenaren uit hun functie gezet. Zo ook de gevangenisleiding van de beruchte Ogaden Jail, waar politieke gevangenen op grote schaal werden gemarteld of ernstig werden mishandeld.

Ook liet Abiy in korte tijd tienduizenden dissidenten vrij, van wie velen zonder proces werden vastgehouden. Abiy vergeleek het optreden van het vorige bewind met terrorisme. Het ontslag van de gevangenisleiding werd door openbaar aanklager Berhanu Tsegaye op nationale televisie bekendgemaakt.

‘Je wil niet al te veel op zaken vooruitlopen,’ zegt Ahmed Soliman, deskundige op het gebied van Oost-Afrikaanse politiek, verbonden aan de Britse denktank Chatham House. ‘Maar voor Ethiopië, een land waar alles op een trage, berekenende manier gedaan wordt, zijn deze veranderingen ongekend.’ Soliman wijst erop dat Abiy de schier onmogelijke taak heeft de belangen van diverse bevolkingsgroepen in een enorm uitgestrekt land te behartigen. ‘Dat is onmogelijk, maar hij is er met veel bravoure aan begonnen.’

Crisis Hoewel zelfs het Internationaal Monetair Fonds (IMF) voorspelde dat Ethiopië de snelst-groeiende economie van sub-Sahara Afrika zou hebben in 2018, geeft zelfs de staatsmedia toe dat het land met serieuze problemen kampt. De in Addis Ababa gevestigde krant Reporter schreef dat ‘het spook van catastrofe door Ethiopië waart’ en deed een dringende oproep aan de nieuwe premier om het land ‘van de afgrond’ te redden.

Ethiopië kampt met een ernstig tekort aan buitenlandse valuta, een gat dat tijdelijk wordt opgevuld met een cash-injectie afkomstig uit de Verenigde Arabische Emiraten. De kloof tussen arm en rijk in het land groeit en er heerst grote werkloosheid onder pas afgestudeerden. Ook heeft Ethiopië te maken met ernstige milieuverontreiniging en zijn spanningen tussen de diverse etnische groeperingen nooit ver weg.

Zeker 70 procent van de bevolking is jonger dan dertig jaar oud. Zij zijn het die de laatste jaren veelvuldig de straat op zijn gegaan om te protesteren tegen het regeringsbeleid. Demonstraties die vaak met harde hand werden neergeslagen. Het zijn deze jongeren die nu hun hoop gevestigd hebben op de nieuwe premier, die kort na zijn aantreden namens de overheid excuses aanbood vanwege het harde optreden. Ook beloofde Abiy dat er direct een einde zou komen aan het geweld tegen critici.

‘Ik heb altijd in angst geleefd,’ zegt de 37-jarige Befeqadu Hailu. Hij is meerdere malen gearresteerd en heeft herhaaldelijk in de cel gezeten vanwege de pleidooien voor meer democratie op zijn blog. ‘Ik voel me niet meer zo bedreigd wanneer ik schrijf dan voorheen. Vanaf het moment dat Abiy zijn belofte deed, is de houding van veiligheidstroepen en politie veranderd.’

Weerstand Lang niet iedereen is blij met de veranderingen die Abiy probeert door te voeren. Bij een grote bijeenkomst vorige maand waar steun werd betuigd aan de voorgenomen hervormingen van de premier – er waren enkele tienduizenden aanwezigen, gekleed in T-shirts met Abiy’s beeltenis en teksten als ‘one love, one Ethiopia – werd een granaat in het publiek gegooid. Als gevolg van de explosie en de chaos die ontstond, kwamen twee mensen om het leven en raakten nog eens 150 mensen gewond. Direct na de aanslag verkondigde Abiy: ‘Liefde overwint altijd. Het doden van anderen is een nederlaag. Tegen hen die ons uit elkaar willen drijven zeg ik: het is mislukt.’

Het is verre van de enige poging om bijeenkomsten te verstoren. Ook zijn er al meerdere grote stroomstoringen geweest en is het telefoonnetwerk deels platgelegd. Opzettelijk, aldus de staatsmedia. Volgens de berichten gaat het om ‘georganiseerde pogingen om het land economische schade toe te brengen, inflatie te veroorzaken en het openbare leven te ontregelen.’

Als een van de mogelijke daders wordt gewezen naar de machtige veiligheidsdienst. Abiy heeft na zijn aantreden veel militaire kopstukken vervangen door burgers en heeft publiekelijk toegegeven dat de dienst in het verleden verantwoordelijk is geweest voor mensenrechtenschendingen. Een andere verdachte is een groepering die zich herhaaldelijk heeft uitgesproken tegen vredesonderhandelingen met buurland Eritrea.

Leiderschap Dat Abiy ondanks weerstand resultaten lijkt te boeken, heeft volgens analisten deels te maken met zijn eigen afkomst. Hij heeft zowel een christelijke als islamitische achtergrond en spreekt drie van de meest gesproken talen in Ethiopië vloeiend. Dat stelt hem in staat zich moeiteloos langs soms sektarische scheidslijnen te bewegen. Een andere grote verandering in de aanpak van Abiy ten opzichte van zijn voorgangers, is dat hij nadrukkelijk vrouwen in het politieke proces betrekt.

Dat Abiy de wind mee lijkt te hebben en de juiste beslissingen lijkt te maken, betekent niet dat het land nu definitief een nieuwe weg is ingeslagen. Dat zeg Andargachew Tsege, een Brit van Ethiopische afkomst die vanwege zijn kritiek op de overheid in een Ethopische cel belandde nadat hij door de Ethiopische veiligheidsdienst werd ontvoerd tijdens een overstap in Jemen en vervolgens de doodstraf tegen zich hoorde uitspreken. Na vier jaar vastgezeten te hebben werd hem in mei van dit jaar gratie verleend.

De nieuwe premier nodigde Tsege uit voor een gesprek twee dagen na diens vrijlating. ‘We spraken anderhalf uur. Deze man meent wat hij zegt.’ Toch denkt Tsege dat er weinig tot niets zal veranderen als de autocratische manier van besluitvorming niet verandert: ‘Het land wordt nog steeds geleid door één persoon en zijn regering. Zo gaat het al 27 jaar en dat moet veranderen. Het is de verkeerde manier voor een land zo divers als Ethiopië.’