Prijsplafond kabinet voorkomt grote ontwrichting niet
Ruim een week geleden riep ik op dit platform op om een algemene maximumprijs in te stellen per kWh en kuub. Inmiddels heeft de regering een beperkte versie aangekondigd waarmee een gedeelte van het probleem wordt weggenomen. Het is natuurlijk goed dat het kabinet een prijsplafond invoert en een poging doet om de koopkracht te repareren. Maar door het gebruik van gemiddeldes zullen er grote groepen blijven die problemen houden. Er zijn mensen met hoge energietarieven en hoog verbruik door slechte isolatie en mensen met lage tarieven en weinig verbruik. De mensen met hoog verbruik betaalden altijd al meer, maar met vier keer hun oude tarief komen die zonder ingrijpen dus op zo’n acht keer de rekening van een vergelijkbaar huishouden met een beter geïsoleerd huis. Via een algemene belastingmaatregel haal je deze last gemiddeld weg, dus bij extreme verschillen heeft de één een voordeel en de ander nog steeds een groot probleem.
Met de maatregel van een energieplafond krijgen de mensen die nog een lopend energiecontract hebben met lage tarieven geen compensatie. Daardoor komt het geld beter aan dan bij een algemene verlaging van de btw of de energiebelastingen. Alleen de mensen met het probleem worden dus gecompenseerd. Maar toch zitten er zo veel beperkingen in het energieplafond van het kabinet dat ik denk dat de grote ontwrichting er niet mee wordt weggenomen. Drie beperkingen houden ieder op hun eigen manier de ontwrichting in stand, namelijk: de limiet van het gebruik, de maximumprijs van elektriciteit en de ingangsdatum per 1 januari 2023.
Allereerst de limiet van het gebruik. Deze is door het kabinet laag vastgesteld op het gemiddelde gebruik in Nederland van 1200 m3 en 2400 kWh. Daarmee blijven juist de mensen in een slecht geïsoleerde woning er niet binnen en wordt die groep dus niet goed geholpen. Om die reden had het plan van GroenLinks en PvdA de limieten gesteld op een gemiddeld verbruik van een oud middelgroot rijtjeshuis met twee of meer bewoners, wat neerkomt op 1500 m3 en 3300 kW. Op de door het kabinet vastgestelde tarieven en de huidige markttarieven is het verschil tussen het linkse plan en het kabinetsplan 60 euro per maand bij het verbruik in het gemiddelde oude middelgrote rijtjeshuis. De mensen in zo’n slecht geïsoleerde woning kunnen niet binnen een jaar zorgen dat hun verbruik teruggaat naar het gemiddelde van Nederland, dus worden in het ongunstige geval van een nieuw energiecontract geconfronteerd met deze extra kosten.
Ook de mensen die eerder verduurzamingsmaatregelen hebben getroffen en van het gas af zijn met een warmtepomp zullen niet heel blij worden van deze twee standaardlimieten. Zij hebben immers een gedeelte van het gasverbruik omgezet in elektriciteitsverbruik. Zij lopen dus een grotere kans boven de elektriciteitslimiet te komen. Wellicht dat het omzetten een aantal m3 gas naar kWh elektriciteit deze groep nog kan helpen.
Daarnaast horen we de problemen van de bakkers, sauna’s en aluminiumproducenten die zeker niet binnen de limieten blijven en dus mogelijk moeten sluiten omdat de rekening te hoog wordt. Deze zouden allemaal wel geholpen worden indien er geen verbruikslimiet wordt gesteld op het verlaagde tarief. Het niet stellen van een maximumverbruik op het prijsplafond is een eenvoudiger in te voeren maatregel dan andere steunmaatregelen bedenken voor specifieke sectoren. Er wordt een limiet ingesteld om de prikkel niet weg te halen om minder gas en elektriciteit te gaan verbruiken. Maar ook zonder deze verbruikslimiet blijft die prikkel bestaan. De tarieven van januari 2022 waren immers al ongeveer het dubbele van de tarieven die we al jaren gewend waren. Er is bij die tarieven dus al een enorme extra prikkel om te gaan verduurzamen. Mensen zullen in actie komen in het tempo dat de installateurs en bouwbedrijven aan kunnen.
Daarnaast is er de weerstand om ook hoge inkomens te helpen met een onbeperkt verbruik en daarom worden de limieten zo te beperkt dat ze merendeel bij de lage en middeninkomens terecht komen. Zonder verbruikslimieten zullen inderdaad de hogere inkomens met grotere huizen meer absoluut voordeel hebben. De compensatie moet echter ook ergens van betaald worden, waarvoor een verhoging van de belasting voor deze groep, naast de toevalsbelasting, geen onlogische keuze zou zijn. Het niet helpen van een groep middeninkomens die het echt nodig heeft omdat een groep die het niet nodig heeft mogelijk ook wordt bereikt lijkt mij een slechte keuze. Het voordeel van deze groep met hoge inkomens kan fiscaal weggemasseerd worden, waarbij gelijk ook de groep in een groot energiezuinig huis meedoet om de lagere inkomens te helpen.
Ten tweede de maximumprijs van elektriciteit. Het kabinet heeft deze gesteld op 70 cent per kWh. Dat tarief ligt onder wat marktpartijen nu al als variabel tarief aanbieden, namelijk ongeveer 90 cent per kWh. Maar het zit ook ver boven de prijs van januari 2022, namelijk 35 cent per kWh. Daarmee zullen een hoop huishoudens hun maandtarieven nog zien stijgen. Het heeft ook nog een neveneffect, want het omslagpunt om over te gaan op een warmtepomp en van het gas af te gaan komt nu verder weg te liggen. Het plafond zou niet alleen gebruikt moeten worden om het probleem niet verder te laten groeien voor de mensen die dat probleem al hebben, maar ook gebruikt moeten worden om het probleem te beperken. Ik zou dus net als in het originele GroenLinks PvdA plan de prijzen koppelen aan de prijs van januari 2022. Dit scheelt nog eens 95 euro per maand bij het verbruik in het gemiddelde oude middelgrote rijtjeshuis.
Ten derde, het per november de termijnen vast verlagen zoals door het is kabinet voorgesteld is alleen een cashflow-maatregel. Het voorkomt de enorme uitgaven tot 1 januari tegen de huidige tarieven niet, waardoor de wintermaanden oktober-december dus nog met het oude vier keer zo hoge tarief afgerekend worden. Dat is ongeveer de halve winter en dus het halve jaarverbruik. Voor het hele jaar wordt daardoor bij het verbruik in het gemiddelde oude middelgrote rijtjeshuis de rekening 145 euro per maand hoger dan die was geweest als het plafond al op 1 oktober was ingegaan.
Het probleem zou beter opgelost worden met de echte tarieven uit januari 2022, dus 1,50 euro/m3 en 35 cent/kWh inclusief belastingen, tegen een onbeperkte verbruikslimiet en met ingang van 1 oktober 2022. Dan wordt namelijk het probleem gedempt bij degenen die het probleem hebben en niet bij de rest die geen probleem heeft. De komende winter is het probleem dan al beperkt, wat een flinke zorg wegneemt. Op het verbruik van een gemiddeld oud middelgroot rijtjeshuis scheelt dat het hele jaar 300 euro per maand, in het ongunstige geval van een energiecontract met hoge tarieven in 2022. Laten we dus goed nadenken en de uitwerking van het energieplafond bijstellen.