Politiek kan niet zonder achterkamertjes

D66, PvdA en GroenLinks blijken gisteren geheim overleg gevoerd te hebben op de D66-fractiekamer. Gelukkig waren onverschrokken reporters van De Telegraaf erachter gekomen en hadden zich op de gang geposteerd. Wat er achter de gesloten deuren precies is bekokstoofd kwamen ze echter niet te weten, want de deelnemers aan het beraad wilden natuurlijk ‘niets prijsgeven’. Niettemin stond er vanochtend in De T. een bericht over het besloten samenzijn. Briesend van verontwaardiging stelde de krant daarin vast dat het gesprek ‘in het geniep’ had plaatsgevonden, ‘luttele uren nadat informateur Mariëtte Hamer partijen opdroeg hun lippen op elkaar te houden’. Uiteraard greep PVV-leider Geert Wilders die zinsneden met beide handen aan om op Twitter te fulmineren over ‘geniepig links’, dat een ‘ramp voor Nederland’ zou betekenen.

Nogal opmerkelijk neemt Ton Elias, oud-Kamerlid van de VVD, het op voor de linkse partijen. ‘Volkomen logisch,’ noemt hij het dat de drie eens even zonder pottenkijkers met elkaar wilden spreken. ‘Maar’, zo voegt hij er ietwat bestraffend aan toe, ‘het geeft wel aan hoe volatiel het verhaal van totale transparantie was. Bij onderhandelen horen onderonsjes en vertrouwelijk overleggen. Volstrekt normaal.’

Bij mijn weten heeft D66, PvdA noch GroenLinks ooit beweerd dat politiek bedrijven voortaan uitsluitend in de openbaarheid zou mogen geschieden. Sterker nog: ze nemen alle drie deel aan formatiebesprekingen met Hamer, net als alle andere partijen. Die besprekingen vinden plaats in een voor buitenstaanders ontoegankelijke ruimte. Er worden wel verslagen gemaakt van de bijeenkomsten, maar wie garandeert ons dat daarin alles wat besproken is ook eerlijk vermeld staat? Als verkenner Kajsa Ollongen een paar maanden terug niet toevallig door een persfotograaf was betrapt met confidentiële aantekeningen onder haar arm, hadden we nooit het melodrama over de affaire ‘Omtzigt, functie elders’ gehad. De Nederlandse politiek zou er dan anders hebben uitgezien.

Toch heeft Elias wel een punt met zijn kritische reactie. ‘Totale transparantie’ bij politieke (en andere) beraadslagingen is onmogelijk. Onderhandelen doe je nu eenmaal in achterkamertjes. Deals waarbij meerdere (meestal alle) partijen water bij de wijn doen kunnen niet in de openbaarheid tot stand komen. Als het hele land je voortdurend op de vingers kan kijken, zal niemand ooit concessies doen.

En hoewel ik me niet kan herinneren dat D66, PvdA en GroenLinks op enig moment iets anders hebben betoogd, hebben ze de afgelopen tijd soms wel de indruk gewekt dat iedere vorm van achterkamertjespolitiek taboe is. Tijdens de rel rond premier Mark Rutte gedroegen ze zich behoorlijk halfslachtig. Eerst een motie van wantrouwen tegen Rutte steunen en dan toch in een kabinet onder zijn leiding willen stappen heeft iets hypocriets.

In de praktijk gedragen de linkse partijen zich doorgaans helemaal niet roomser dan de paus. Zij trekken zich terug voor onderling beraad, wat tijdens een formatie (en andere vormen van politiek overleg) heel gebruikelijk is. Daarbij moet je dan uiteraard niet verbaasd opkijken als je de deur opendoet en de  verslaggevers van de Krant van Wakker Nederland in het geschokte gelaat staart. Bij dat dagblad weten ze overigens heel goed dat de politiek echt niet zonder achterkamertjes kan en dat veel overleg zich ‘in het geniep’ dient af te spelen. De kopstukken van VVD en CDA spreken elkaar ongetwijfeld ook zonder dat iemand anders kan meeluisteren. Zelfs bij fractievergaderingen van de PVV gaat de deur hermetisch op slot. Ik sluit trouwens niet uit dat Wilders wel eens stiekem spreekt met Thierry Baudet of een andere geestverwant.