Politie wilde veel meer mensen arresteren dan alleen de activisten op de A12

Afgelopen zaterdag was het zover: de grootste A12-blokkade van Extinction Rebellion (XR) tot nu toe. Meer dan 1200 activisten blokkeerden de weg, aangemoedigd door meer dan 2000 mensen aan de kant, om een einde te eisen aan subsidies voor fossiele brandstoffen. Meer dan 760 activisten zijn uiteindelijk gearresteerd.

Over die arrestaties is veel te zeggen. En dan bedoel ik niet alleen hoe dat verliep, zoals hoe en waar de politie geweld heeft gebruikt of hoe arrestanten verder door de politie zijn behandeld. Ik wil even kijken naar wie er zijn opgepakt, en wie de politie dreigde op te pakken. Want dat is lang niet alleen bij activisten op de A12 gebleven.

Het bekendste voorbeeld is dat de politie een paar dagen voor de actie zes activisten van hun bed heeft gelicht. Ze wilden nog minstens één andere activist oppakken, en een week eerder hadden ze ook al iemand opgepakt. Minstens acht arrestaties in totaal dus. Schijnbaar de enige reden dat deze mensen werden opgepakt was omdat zij op sociale media mensen hadden aangemoedigd zich bij deze (vreedzame) demonstratie aan te sluiten. Dat is ronduit schokkend.

Deze zet kwam de politie en het OM - terecht - op flinke kritiek te staan. Bijna 50 maatschappelijke organisaties veroordeelden de arrestaties en zijn gezamenlijk naar de blokkade gekomen om hun steun te uiten aan de demonstranten. Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans omschreef de arrestaties als “demonstratiecensuur“ waarvan hij “nog geen enkel geval heeft gezien”. Zelfs het College voor de Rechten van de Mens heeft de arrestaties hard veroordeeld en schrijft dat het demonstratierecht “ernstig onder druk staat”

Maar ook dit is nog lang niet alles.

De politie heeft op de A12 naast activisten ook journalisten gearresteerd. De Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) kon twee gevallen bevestigen, en Extinction Rebellion spreekt zelf van minstens vier. Zij hadden allemaal gewoon een perskaart, maar toch hebben zij een groot deel van de dag samen met activisten in een arrestantenbus moeten doorbrengen. Fotojournalist Jesper Peeters is zelfs weggevoerd terwijl hij zijn perskaart in de lucht hield. Deze arrestaties betekenen natuurlijk ook dat deze journalisten van een deel van de actie geen verslag hebben kunnen doen.

Dit is overigens ook lang niet de eerste keer dat dit gebeurt: bij vorige acties van XR zijn ook keer op keer journalisten opgepakt. Zij worden daarna vaak ook nog urenlang vastgehouden, zelfs als zij meermaals expliciet aangeven dat ze journalisten zijn.

Maar niet alleen de mensen die óp de A12 stonden riskeerden een arrestatie. Het Jeugdjournaal liet zien hoe ook de mensen die boven náást de A12 stonden door de politie (en dus namens de burgemeester) werden weggestuurd. Anders, zo werd gedreigd, zouden ook zij worden gearresteerd. Dus niet alleen het protest op de weg werd weggeveegd, maar ook langs de weg op de stoep staan als steunbetuiging mag blijkbaar niet.

Kan het nog gekker? Blijkbaar. Extinction Rebellion heeft arrestee support teams. Dat zijn mensen die onder andere naar politiebureaus gaan waar gearresteerde activisten van XR vastzitten. Een arrestatie kan heel heftig zijn. De mensen van arrestee support wachten gearresteerde rebellen buiten op met knuffels, koekjes en warme thee, zodat gearresteerden niet alleen buiten komen te staan. Klinkt als een liefdevol gebaar, maar daar denkt de politie blijkbaar anders over.

Vorige week stonden mensen van arrestee support buiten een politiebureau in Den Haag te wachten op een van de activisten die thuis was gearresteerd. Maar Extinction Rebellion schrijft op Twitter dat de politie deze mensen een boete gaf en hen wegstuurde. Voor ‘hangen’, aldus XR. Schrijf het op: zelfs op je vrienden wachten met een kopje thee is blijkbaar dus strafbaar.

Dit loopt echt de spuigaten uit. Al deze arrestaties zijn alle redelijkheid ver voorbij. Journalisten worden structureel gehinderd in hun werk. Mensen die alleen maar op de stoep staan worden bedreigd met arrestaties. En de arrestatie van activisten vóór een actie is niets meer dan pure intimidatie en snoeiharde onderdrukking van het demonstratierecht.

Extinction Rebellion heeft de blokkade ruim van tevoren openbaar aangekondigd, juist zodat er rekening mee kon worden gehouden en het demonstratierecht kon worden gefaciliteerd - want ook wegblokkades vallen onder het demonstratierecht. De organisatie heeft alle plannen zelfs gedeeld met Rijkswaterstaat zodat alles goed geregeld kon worden. Maar in plaats daarvan lijken de politie en het OM iedereen op te willen pakken die ook maar naar de actie omkijkt. Je gaat je gewoon afvragen: betekent dit dat als ik ooit eens iets heb gepost over een demonstratie, ik ook op een potentieel arrestatielijstje kan staan?

Ik zou zeggen dat de politie hier serieus op moet reflecteren, maar ik twijfel of dat nog zou helpen. De arrestaties rondom de acties van XR komen op een grote stapel. Denk aan de extreemrechtse aanval tegen Kick Out Zwarte Piet in Staphorst waar de politie niets deed om te helpen, politiegeweld tegen demonstranten bij het Woonprotest, structurele onderdrukking van het demonstratierecht en ga zo maar door. En dan heb ik het nog niet eens over zaken als de structurele discriminatie en het institutioneel racisme binnen de organisatie. De politie handelt lang niet altijd neutraal en rechtvaardig.

Er is een structureel probleem met hoe de politie omgaat met demonstraties, en het lijkt steeds erger te worden. Dit moet serieus worden aangepakt, voordat het demonstratierecht nog verder verbrokkelt.

Extinction Rebellion heeft hun volgende blokkade al aangekondigd: 11 maart zullen ze er weer staan. De overheid betaalt op dit moment 17,5 miljard euro aan fossiele subsidies per jaar. Dat terwijl de gevolgen van de klimaatcrisis nu al miljoenen mensenlevens per jaar eisen. Dit kan zo niet langer. Er moet een einde komen aan deze subsidies, en het is fantastisch dat mensen hiervoor in actie komen. Ik sta achter hen. Achter hen in de blokkade, achter hen aan de kant, achter hen die helpen met organiseren en ondersteunen in de achtergrond, en achter iedereen die zich op wat voor manier dan ook hierover uitspreekt.

Ik kijk uit naar de volgende actie. Hopelijk zullen er deze keer nog veel meer mensen staan. Demonstreren is een recht, en zelfs al slaat de politie het halve land in de boeien, dat recht blijft staan.