Politici vermijden de politieke snoepwinkel

Hoe vaak heb ik dit artikel herlezen? De intrigerende kop in De Volkskrant (1 februari 2019) luidde: “ De gewone Nederlander is helemaal niet boos ”. Het artikel bestrijdt de modieuze borreltafelwijsheid dat Nederland meer dan ooit boos en gepolariseerd is. Ja, de vaderlandse moppermaffia maakt met Trumpiaanse zelfingenomenheid veel herrie. Maar dat mag in een democratie niet maatgevend zijn. De giftige stroom Twittertoorn spoort niet met ons veel minder cynische nationale humeur.

Het artikel citeert Peter Kanne van I&O-research: “Nederland is een gematigd land’, gematigder dan de landen om ons heen. Het is een land van polderen en convenanten. Het is rijk, stabiel en heeft een goed functionerende democratie. Het vertrouwen in instituties is relatief hoog”.

Nederland is dus een eensgezind land. Achter het verlammende gekift van partijen en de politieke stoelendans van wie-met-wie gaat een kiezersvolk schuil dat het in meerderheid eens is over de grote kwesties van onze toekomst. Maar in Den Haag telt dat niet. Daar ruziën ze liever over details en laten het brede perspectief waar Nederland zo naar hunkert onbesproken.

Echt waar: Over veel onderwerpen zijn we een knap eensgezind volkje. I&O Research (“Nederlandse kiezer wil het socialer, duurzamer, progressiever ”) laat ons (veelal groeiende) meerderheden zien voor hogere belasting voor de rijken, rekeningrijden, terugkeer van de basisbeurs voor studenten (geen verplichte terugbetaling), gratis kinderopvang, minder marktwerking in de zorg, afschaffing van eigen risico, AOW weer naar 65 jaar, minimumloon omhoog van 10 naar 14 euro, minder vlees eten, meer sociale woningbouw en forse verhoging van de prijs van vliegtickets binnen Europa.

Politieke snoepwinkel Ik heb op de middelbare school geleerd dat in ons politieke bestel het parlement de wetgever is in de Trias Politica. Maar in de praktijk komen de meeste wetsvoorstellen van de regering; de uitvoerende macht. Waarom niet van de wetgever (Tweede Kamer)?

Gelukkig zijn er al heel lang belangwekkende uitzonderingen: Kinderarbeid (1874) en de invoering van vrouwenkiesrecht (1919), het raadgevend referendum (2015) en de automatische donorregistratie (2018). Waarom niet vaker?

Het is een “perfect storm”:

Kortom: Een politieke snoepwinkel!

Graaien maar. Wat willen Kamerleden nog meer?

Vergeet de kakofonie van het Catshuis; maak ruim baan voor het parlement. Fractievoorzitters zijn nu te vaak partij vertegenwoordigers en geen volks vertegenwoordigers. Dat kan anders. Ze kunnen met gelijkgestemden werken aan een Kamermeerderheid voor een ambitieuze Woonwet, Klimaatwet, Onderwijswet, Mobiliteitswet en Landbouwwet. Daarin ontvouwen ze in grote lijnen plannen zonder zich te laten gijzelen door politiek gemillimeter met partijprogramma’s en de tucht van een veel te gedetailleerd regeerakkoord. We noemen dat ook wel leiderschap…

Je draait de volgorde om: Eerst spreekt de Tweede Kamer (wetgever), dan pas is het kabinet (uitvoerende macht) aan zet. Intussen peil je de mening van Nederland over zo’n wet; een soort Referendum Light. Ook die peiling vermijdt politiek micromanagement want dan loop je vast in de drassige loopgraven van het Binnenhof. Het gaat om de brede beleidsrichting. Niks mis mee toch?

Is dit niet iets te radicaal voor onze gematigde Hollandse polder? Misschien. Aan de andere kant: het nu nog hoge vertrouwen in de politiek staat op het spel. De risico’s zijn niet te onderschatten. De populisten liggen op de loer en hopen op machteloze afkalving van het oude systeem.

En over populisten gesproken: I&O signaleert dus een overwegend progressieve ondertoon in Nederland. Maar in de opiniepeilingen zie je ook meerderheden voor ferme rechtse standpunten over vluchtelingen (liever minder dan meer), moslims (ze moeten zich aanpassen!) en gevangenisstraffen (langer, strenger).

Laat populistische partijen (FvD, PVV) die het daarmee eens zijn vanuit de Tweede Kamer maar met hun eigen wetsvoorstellen komen. Dan kunnen ze laten zien of ze meer kunnen dan eeuwig miepen en mopperen. Daar schrikt “het partijkartel” (Thierry Baudet) van “de plucheklevers in nepparlement” (Geert Wilders) vast wakker van. Of lopen de populisten weg voor compromissen?

Het spel en de knikkers Zo kan een parlementaire democratie dus werken. Daadkrachtig en transparant en met een heuse afspiegeling van wat de meerderheid van Nederland wil. De Tweede Kamer is dan weer een volwassen wetgever, in plaats van de slaafse uitvoerder  van een veelal onwerkbaar regeerakkoord.

We hebben sinds 17 maart bijna een half jaar impotent formeren achter de rug. Het is al die tijd alleen gegaan over het spel (wie met wie), niet over de knikkers (de toekomst van Nederland). Onze uitdagingen (klimaat, onderwijs, integratie, ongelijkheid, veiligheid, woningnood) zijn kolossaal.

Peter Kanne van I&O zegt: “Langzaam maar zeker worden burgers rijp voor maatregelen. Het draagvlak groeit. Nu moet de overheid doorkomen. Politici zijn bang voor de kiezers, maar de kiezers zitten juist te wachten op een duwtje van de politici”.

We hebben op korte termijn andere politieke spelregels nodig om op de lange termijn klaar te zijn voor de uitdagingen van de 21ste eeuw.

Nederland is er klaar voor.

Nu de politiek nog.