Poldergeploeter

Gisteren kreeg ik in een vertrouwelijke (concept-)versie van het SER-energie akkoord onder ogen en ik zag bevestigd wat ik al vermoedde. Een stuk vol compromissen als resultaat van poldergeploeter.

Een draak van een ambtelijk stuk waarin in onbegrijpelijke crypto-taal afspraken zijn vastgelegd over energie in de gebouwde omgeving.

Het stuk is wel ambitieus, maar vooral op de heel lange termijn. Doel is de gebouwde omgeving energieneutraal te maken in 2050. Ja, u leest het goed, in 2050, dat is twee generaties verder. Saillant is dat Urgenda voor de zomer met een rapport en actieplan komt om de gebouwde omgeving al in 2030 energieneutraal te maken.

Technisch kan dat namelijk al en snel, het hangt vooral op wilskracht en organisatorisch vermogen. Dit zou hét mega-project van Nederland moeten worden de komende 20 jaar: alle woningen, kantoorgebouwen, scholen, ziekenhuizen, winkels, etc. energieneutraal maken. Dat haalt de bouw uit het slop, levert ca. 100.000 banen per jaar op, scheelt ca. 30% in het energiegebruik, levert forse reductie in CO2-uitstoot op en verhoogt de waarde van het vastgoed. Kortom, dit betekent een geweldige impuls voor de Nederlandse economie en voor het klimaatbeleid.

Het SER-energiestuk ademt een heel andere sfeer. Stapje voor stapje wil men de gebouwde omgeving energieneutraal maken. Via energielabelsprongen: label C tot 2015, label B in 2020 en label A in 2030. Haaks daarop staat het wel genoemde renovatieprogramma ‘Stroomversnelling’, een Green Deal in voorbereiding, dat minimaal 100.000 woningen energieneutraal wil maken in 5 jaar tijd.

Deze energiesprong levert schaalvoordelen en bespaart uiteindelijk een hoop geld. Het concept van de ‘energienotaloze’ woning zou een prachtig uitgangspunt zijn voor het verduurzamen van de woningvoorraad in Nederland. Maar dat is het helaas niet in het SER-energiestuk, een unieke gemiste kans. Onbegrijpelijk dat toch weer is gekozen voor incrementele innovatie in plaats van radicale innovatie. Of eigenlijk niet, want de bouwbranche is blijkbaar nog niet rijp voor een radicale renovatie van de gebouwde omgeving. Maar veel andere partijen in het veld zijn dat wel.  

Een ander belangrijk thema is energiebesparing. Hier wil men een grootschalige voorlichtingscampagne starten om de bewustwording van energiebesparing te verhogen. Ja, u leest het goed, dit is niet 1973 of 1993 maar 2013. Men gaat voorbij aan het feit dat er al diverse van dat soort grootschalige voorlichtingscampagnes zijn geweest en dat we nu in een geheel andere fase van de energietransitie zitten. We zijn al 40 jaar bezig en veel burgers hebben de stap al gemaakt van bewustwording naar attitude/perceptieverandering en moeten nu de stap maken naar gedragsverandering. Een voorlichtingscampagne als typisch top-down beleidsinstrument past niet meer bij de huidige tijdsgeest. Wie iets aan energiebesparing wil doen, moet dat juist van onderop doen, vanuit een mentale transitie, waardoor beweging ontstaat.

Energiebesparing is niet iets tobberigs, maar een inspirerende uitdaging waar iedereen beter van wordt. Energiebesparing moet ‘cool’ worden. Niet door dat als overheid te gaan organiseren, maar door allerlei partijen uit te dagen om mee te doen. Lokale gemeenschappen, sportverenigingen, scholen, corporaties, buurten, wijken, etc. In de vorm van prijsvragen, wedstrijden en iconen zoals het opnemen in soap series op tv.

Conclusie is dat het SER-energieakkoord voor de gebouwde omgeving blijft steken in goede bedoelingen, weinig ambitieus is, een ratjetoe aan voorstellen omvat en vooral gebruik maakt van traditionele top-down instrumenten (convenanten!). Wat mist is de urgentie en een overkoepelende gedachte vanuit een integrale aanpak. Jammer, maar het verbaast mij niet, blijkbaar willen nog niet alle partijen echt aan de bak. Wordt vervolgd.