Pleiten voor de sluiting van Tata Steel in IJmuiden is pleiten voor méér CO2-uitstoot

Een open brief aan de werkers van Tata Steel (in Nederland neem ik aan) vraagt om een reactie. In de open brief stelt de schrijver dat hij maar enkelen van de werkers bij Tata Steel kent. Nou ben ik een van de “enkelen” die de schrijver van dit stuk wel ooit gesproken heeft, en ik denk vanuit mijn rol als voorzitter van de Centrale Ondernemingsraad van TSN een onderbouwde reactie te kunnen geven. Wat is deze open brief eigenlijk? Veel woorden over “solidariteit”, die via een geheel aan meningen en redenaties leiden tot de oproep om ons eigen werk op te heffen. Hoezo “solidariteit”? Dat is natuurlijk een mening, maar zou dan wel gebaseerd moeten zijn op daadwerkelijke feiten. Juist daar wringt de schoen.

Het betoog begint goed: een mooie analyse hoe juist de strijd voor goed werk en een goed klimaat samengaan. Natuurlijk kan de schrijver niet om werkenden bij Tata Steel en de sterke vakbond heen. Slim om daar zo lovend over te zijn. Om vervolgens eerst subtiel, en daarna steeds grover, de werkenden bij Tata Steel met dubieuze argumenten weg te zetten als verantwoordelijk voor klimaatdoden. Al met al een heel kwalijk en zeer polariserend betoog.

Plan Groen Staal
Laat ik het betoog volgen, te beginnen bij het uitbrengen van het plan Groen Staal. Dit plan was en is een antwoord vanuit werknemers op de toenmalige strategie van het bedrijf om CO2 onder de zeebodem te gaan opslaan, én op de sterker wordende geluiden uit de omgeving om de actuele overlast terug te dringen.

Inderdaad: het plan Groen Staal, namelijk de overgang om ijzer met behulp van waterstof (in plaats van koolstof) te produceren, is zowel goed voor klimaat (CO2-uitstoot geminimaliseerd) als voor omgeving (alle overlast t.g.v. kolen verdwijnt) en voor behoud van werkgelegenheid in de IJmond.

Met Groen Staal is er inderdaad sprake van een eerdere sluiting van de kooksfabrieken en hoogovens, dan er in het plan met CO2-opslag zou zijn. En dat is nog steeds zo! De uitvoering van dit plan is al in volle gang. De tijdlijn die bij zo’n omvangrijk plan hoort gaat verder dan 1 of 2 jaar, dat is ook in de onafhankelijke haalbaarheidsstudie van consultant Roland Berger al duidelijk aangegeven. Het plan Groen Staal is nog net zo revolutionair en levend als toen het in september 2021 door de directie van Tata Steel overgenomen werd.

In het verdere betoog van Kooistra wordt een aantal argumenten genoemd waarom hij kennelijk niet (meer?) kiest voor deze verduurzaming van de staalindustrie in Nederland.

Winst
In het stuk over de kosten van verduurzaming, stelt de schrijver dat er sinds 2007 20 miljard winst naar India gegaan is. Dat herken ik niet. Welke bronnen zijn gebruikt voor deze conclusie maakt de schrijver niet duidelijk, of gaat het om niets anders dan een krantenartikel?

Waarheid is dat er sinds 2007 een kleine miljard aan dividend aan de aandeelhouder in India betaald is, voor het laatst in 2018. Met deze desinformatie wordt een volledig verkeerd beeld geschetst en stemming gemaakt. Vanuit het moederbedrijf is er verder volledig commitment om alle winst die de komende jaren in Nederland gemaakt wordt ook te besteden aan de verduurzaming.

In de hele (nog lopende) discussie over wie wat gaat betalen aan de verduurzaming van het staalbedrijf is het belangrijk om ook aan te geven dat met het werk van de vele duizenden directe en indirecte werkenden (de contractors) rond het staalbedrijf (burgers dus!) óók jaarlijks vele miljoenen aan inkomstenbelasting in de staatskas terecht komt.

Daarnaast is het in de opzet van de CO2-heffing altijd de bedoeling geweest om de gelden die dat oplevert ook weer (deels) in te zetten voor het vergroenen van de (CO2-creërende) productieprocessen.

CO2
Feiten: ja, inderdaad is Tata Steel in IJmuiden de grootste CO2-uitstoter van Nederland, ca. 12,5 miljoen ton CO2 (geen giga!) per jaar. Maar anders dan wat er betoogd wordt is Tata Steel Nederland zeker niet een van de meest vervuilende staalfabrieken in Europa. Volgens de schrijver is de staalproductie elders “schoner”. Ben benieuwd waarop hij dat baseert, want bronnen bewijzen het tegendeel.

Per ton geproduceerd ruw staal, stoot Tata Steel in IJmuiden 1,78 ton CO2 uit. Gemiddelde voor alle staalindustrie in de wereld (zowel hoogovens als schrotsmeltovens) is 1,91. Voor alle staalindustrie op basis van hoogoventechnologie zelfs 2,32. (bronnen: World Steel Recycling in Figures 2017-2021; World Steel Association, 2022 Sustainability Indicators report; Tata Steel Nederland Sustainability jaarverslag 2020-2021).

De ca 7 miljoen ton staal die jaarlijks in IJmuiden geproduceerd wordt, staat gelijk aan de hoeveelheid staal die ook jaarlijks in Nederland verbruikt wordt (Bron: Eurofer). Productie van deze hoeveelheid staal zou elders nu gemiddeld jaarlijks tot 13,4 miljoen ton CO2 leiden, en indien dit alleen op basis van hoogoven technologie zou zijn, zelfs 16,2 miljoen ton CO2.

Conclusie van deze cijfers is juist dat alleen al met behoud van de huidige staalproductie in IJmuiden jaarlijks minimaal 900.000 ton minder CO2 de lucht in gaat, dan als dat staal ergens anders vandaan zou komen. Ik zal me niet wagen aan het omzetten van deze cijfers in juist het voorkomen van klimaatdoden, maar de zogenaamde “ongemakkelijke waarheid” dat onze banen in IJmuiden levens kosten kan de prullenbak in. Pleiten voor de sluiting van Tata Steel in IJmuiden is dus pleiten voor méér CO2-uitstoot op wereldschaal.

Voor de volledigheid: er is op wereldschaal geen sprake van overcapaciteit van staal; er wordt juist in Azië nog steeds capaciteit bijgebouwd, in de vorm van hoogovens inderdaad!

In IJmuiden zijn we volop bezig het plan Groen Staal uit te voeren, met 9000 zeer gemotiveerde collega’s, die allemaal bijdragen aan deze transitie. Juist deze transitie zien wij als de grootste bijdrage aan de oplossing van het probleem: met deze transitie worden wij van grootste CO2-uitstoter van Nederland de grootste vergroener van Nederland, met de positieve gevolgen ver over de grenzen van ons land heen. Het plan Groen Staal kan tevens als blauwdruk gaan dienen voor veel meer bedrijven/industrieën die nog zoekende zijn naar hun eigen groene transitie!

Arbeidsmarkt
In het pleidooi voor sluiting van ons bedrijf wordt het recente onderzoek aangevoerd, wat Intelligence Group in opdracht van Greenpeace en Urgenda heeft gedaan. Zowel het onderzoek zelf, als de inhoud leidt tot veel vragen en opmerkingen. Allereerst over de legitimiteit: hoezo een onderzoek over werkgelegenheid zonder de betrokken mensen zelf te raadplegen? Noch de vakbonden, noch de medezeggenschap, noch het bedrijf zelf is geraadpleegd.

Wet nummer één van een zichzelf “grassroots” noemende beweging is: je praat niet óver ons zónder ons. Dat is dus wel gebeurd, en dan ook nog op een zeer twijfelachtige wijze. Het onderzoek is hooguit een momentopname van wat er nu aan online vacatures in Noord-Holland openstaat.

Daaraan koppelt Intelligence Group volstrekt verkeerde aannames over ons personeelsbestand, over de vraag naar arbeid die het bedrijf heeft, over de verwevenheid van Tata Steel en de werkgelegenheid in de regio en daarbuiten. Men heeft namelijk aangenomen dat de vacatures die Tata Steel in IJmuiden zélf online zet, corresponderen met de verdeling van banen die er binnen het bedrijf zelf zijn. Men ziet daarbij totaal over het hoofd dat een grote meerderheid van de werknemers binnen ons bedrijf via de bedrijfsschool binnen gekomen is. Daarvoor worden dus helemaal geen online vacatures geplaatst!

Het leidt daarom ook tot totaal verkeerde resultaten en conclusies, die natuurlijk wél precies de conclusies zijn die Greenpeace en Urgenda wilden trekken. Doel van het “onderzoek” was immers het werkgelegenheidsargument van tafel te vegen.

Daarnaast ontbreekt het in het onderzoek aan een goed begrip van de verwevenheid van Tata Steel en de werkgelegenheid in de regio en daarbuiten in Nederland. Dat komt goed naar voren in de studie van Oxford Economics, “The Impact of the European Steel Industry on the EU Economy (2019)”. Hierin is te lezen dat voor Nederland geldt dat de staalindustrie goed is voor ca. 9200 directe banen, 48000 indirecte banen en 28000 “induced” (afgeleide) banen. Komt in totaal tot een aantal van ruim 86000 banen! Heel andere cijfers dan waar het onderzoek van Intelligence Group mee rekent.

Tot slot wordt in het onderzoek van Intelligence Group totaal niet gekeken naar de kwaliteit van de zogenaamde alternatieve werkgelegenheid. Nieuwe groene banen (nogmaals, zonder de juiste data gebruikte kreet) klinkt goed voor de lezer van het onderzoek, maar zowel Intelligence Group als de opdrachtgevers reppen met geen woord of dit ook goede banen zijn.

Samen…
Helaas wordt er in het betoog een oneigenlijke tegenstelling gecreëerd: alsof onze strijd voor vergroening tegenover een brede solidariteit met alles wat leeft zou staan. Met dit betoog creëer je juist een zeer smalle beweging, die niet ziet of wil zien dat daadwerkelijke verduurzaming ook echt uitgevoerd moet worden.

Gelukkig zien we dat velen begrijpen dat juist het plan Groen Staal, wat we als vakbond en medezeggenschap afgedwongen hebben bij Tata Steel, een belangrijk deel van de oplossing is. Die groene banen bestaan juist in die verduurzaming van de staalindustrie, waar we op dit moment al volop aan werken.

Wij zijn in IJmuiden alleen al met 9000 collega’s, met zeer betekenisvol werk. We werken dagelijks aan verduurzaming en een gezonde leefomgeving, samen met de vele collega’s van contractors. Ook voeren we de druk op bij zowel het management van Tata Steel als de overheid om definitieve afspraken te maken. Dat biedt namelijk een ieder de broodnodige helderheid, transparantie én een gezamenlijk perspectief. Wij gaan daarom voor échte solidariteit, waar de 9000 collega’s, die met Groen Staal al bewijzen klimaathelden te zijn, niet afgeschreven worden.