Platformpolarisatie: blijven, vertrekken, overstappen

'Komen jullie ook op Signal'? 'Ik zie je op Bluesky'. 'Dit is mijn afscheidsbrief aan X'. De vraag blijven, vertrekken, overstappen, is actueel voor social media-gebruikers. Het leidt tot sociale dynamiek en gedoe. En kan tot nieuwe zuilen en polarisatie leiden. Danielle Braun legt er haar antropologische vergrootglas op.

eXit en eXodus
Jaren lang heb ik een innige relatie gehad met Twitter. Na een maandje proberen was ik verliefd. Wat een leuke dynamiek. Snelheid. Soms een beetje bold. Fijne contacten. Ik bouwde er een groot zakelijk netwerk mee op. Verwierf opdrachten. Ik maakte echte Twitter-vrienden die ik in real life nooit tegenkwam. Op Chocolade Frank na, die ik echt ontmoet heb, allebei gewapend met een grote stapel Tony’s-chocolade repen als geschenk. We maakten op Twitter al jaren chocoladegrappen met elkaar. Maar nu is het uit tussen mij en X. Niet zozeer om een enorm anti-Elon statement te maken. Maar omdat het me moe maakt. Voelt toch als zwemmen door het riool in Varanassi India. Zelfs de paar leuke mensen die er nog zijn, worden steeds grimmiger en platvloerser. Zielige pogingen om te mompelen dat het echt nog wel leuk is. Het collectieve IQ daalt rechtevenredig aan de moraal. Waarom ik af en toe nog iets post en meegluur, is omdat ik het een enorm boeiend antropologisch verschijnsel vind, de Exodus van X af.

Sommige mensen schrijven echt een testament. Dolf Janssen zelfs een radiocolumn. Met principes en weemoed en een apocalyptische waarschuwing. Dat zijn meestal linkse mensen. Die dan door de rechtse achterblijvers worden beschimpt en uitgejouwd als 'watjes', 'ga maar weg', 'doei'. Of ze krijgen een boomer belerende berisping van Xers die persoonlijk gekrenkt zijn, bijvoorbeeld door Ton F. van Dijk, X-podcastmaker, als politieke partij Volt vertrekt. Die schreef getergd, dat 'Volt op X toch ook potentiële kiezers heeft zitten'. Mmm... dat betwijfel ik. Als je vertrekt van X met veel bombarie ben je een linkse huiler die niet tegen je verlies kan. Als je blijft op X met veel bombarie, ben je een rechtse conservatieve smerige rioolrat. Het beste is om schoorvoetend met af en toe nog een klein postje langzaam richting de nooduitgang te schuifelen. En dan te overwegen om op iets minder opwindend, doch wel heel sereen, Bluesky te gaan hangen.

'Het is hier geen Facebook'
Op LinkedIn groeide ik in mijn rol als 'LinkedIn influencer'. Waar ik tien jaar geleden nieuwsbrieven maakte en folders meedroeg, is mijn zichtbaarheid op LinkedIn zo aanzienlijk geworden met nu een 175.000 volgers, dat ik niet meer aan marketing hoef te doen. Ik post over de lichte kant van het bestaan en de verwonderde blik van de antropoloog. Dat wordt gewaardeerd. Maar met de uittocht van Facebook en Instagram, waar ik zelf al jaren niet meer op zat, komen er steeds meer gezellige en persoonlijke berichten op LinkedIn. Traumaverwerking als mijn vader is overleden, de opvoedingsperikelen van je hond, de hoogbegaafdheid van je dochter... Kletst gemoedelijk door vacatures en leiderschapsmodellen heen. Dat vind ik zelf heel knus en bovendien is de antropologie een veelomvattend vak, dus ook ik vermaak mijn volgers met het vogeltje Harry, rare beestjes, af en toe een kritische wereldbeschouwing en wonderschone natuurbeelden. Genieten is het als iemand dan in woede ontvlamt bij de commentaren en in hoofdletters reageert met 'HET IS HIER GEEN FACEBOOK'. Waarop er een kudde mensen het arme slachtoffer tegen de grond drukt, om te zeggen dat ie dan gewoon weg moet gaan in plaats van hier de sfeer te verpesten. Ook LinkedIn polariseert en de Xers die elders werden geblokkeerd om hun pesterijen, proberen hier soms nog een abjecte mening, pro-Trump standpunt of anti-vax complottheorie te slijten. Benieuwd hoe lang het van een beetje niveau blijft.

'Kom je ook op Signal?'
De verzoeken vliegen mij om de oren. Nu ben ik een trouwe Whatsapper en dat is ook het enige berichten platform dat ik tot nu toe had. Ik ben van de social media-school 'less is more' en 'consuminderen in online aandacht'. Dus zal ik ook...? Ik vind het als antropoloog prachtig om te zien hoe de social media-consument de ketenen van zich afwerpt, en geen trouw volgende mentale slaaf meer is van big tech, maar begint te snappen dat ze zelf keuzes kan maken. Dat meedoen mag maar niet hoeft. Dat er meer auto's dan de Tesla zijn. Ben enorm benieuwd of het lukt om een viraal zwermende beweging op te richten, waarbij een aantal groten der aarde het nakijken hebben. Dat zou een grote stap voor de mensheid zijn.

In een Whatsapp-groepje met lieve vriendinnen ontstond een klein gedoetje. Vriendin A kondigde aan 'vanaf nu geen gebruik meer te maken van Whatsapp om principiële redenen en naar Signal over te stappen'. Waarop vriendin B riep: 'maar dan verplicht je mij dat ook te doen'. En ik, behept met een doorlopende neurose om mensen die mij nabij zijn te verliezen, begon te pamperen en riep iets van 'maakt me niks uit, vrienden gaan boven platformkeuze voor mij'. Wat ook weer verkeerd uitpakte.

De mensen die nu naar Signal gaan, zijn ongeveer dezelfde mensen als die van de eXit. De testamonische coming out lijkt ook wat gelijkvormig. De mores is dat je ook op Whatsapp vertelt waarom je overstapt. Dat vinden mensen die niet overstappen dan soms Kaag moralistisch links. En de overstappers vinden de blijvers dan weer naïeve gansjes die zich te weinig met geopolitiek bezig houden. Grosso modo beheert iedereen nu gewoon zes platforms omdat je oude moeder, je lieve nichtje en die belangrijke klant wél op Whatsapp blijven. Wat de Whatsappsodus toch wat minder krachtig maakt. Maar oké... ook ik op Signal dus, met Whatsapp ernaast op mijn scherm. Zonder testimonium. Zolang ik maar met mijn vriendjes kan blijven kletsen.

Door het oog van de antropoloog
Het lijkt een onschuldig gedoetje. Platformkeuze. Blijven, vertrekken, overstappen. Maar ik voorzie toch grotere consequenties. Waar we de verzuiling achter ons hadden gelaten in kerk, school en televisiegids lijkt nu 'op welk platform zit je' een vraag te zijn in de categorie 'laat je je wel of niet vaccineren', 'ben je voor- of tegen de Brexit', 'gebruik je pronouns', 'eet je vlees'. Ik voorzie splijtzwammen in vriendengroepen en families. Studentenprotesten als ze gedwongen worden op een bepaald platform te blijven voor hun studie informatie. Enge canceltoestanden en cyberaanvallen die niet een land of bedrijf treffen, maar een doelgroep met een specifiek profiel.

Natuurlijk kan je zeggen: 'laat iedereen lekker zelf kiezen welk platform ie gebruikt'. Ja deels is het een vrije keuze, net als je kleding of (niet) merkschoenen. Maar als jij iets draagt wat ik lelijk vindt, heb ik daar geen persoonlijke last van. Doch net als bij vaccinatie, is de kracht van een sociaal platform of netwerk dat iedereen meedoet. Slechts bij hoge dekking wordt het aantrekkelijk. En als er dus een iemand uit het platform stapt, betekent dat iets voor de keuzevrijheid van de anderen, uitgaande van de intentie dat je graag met elkaar wilt blijven chatten.

Gloort er ook licht in de platformjungle? Ik denk het wel. De gebruiker emancipeert en dat is altijd een goed idee. Jongeren zijn erg origineel en bewust in platformkeuze. Zo heb ik mij laten informeren over Xiaohongshu. De Chinese variant van TikTok, omdat China de verslavende TikTok-app wel exporteert naar ons westerse leeghoofdjes, maar de eigen jeugd het veel breinvriendelijker Xiaohongsu aanbiedt en TikTok verbiedt. Met de dreiging van een TikTok-verbod in de Verenigde Staten, stappen hippe jongeren nu massaal over naar Xiaohongshu, waar een hele leuke interculturele uitwisseling tussen Oost en West ontstaat. Vraagt een Chinees 'het is toch niet echt zo hè, dat je in de VS voor een ambulance moet betalen, dat is toch propaganda van onze regering?'. Waarop de Amerikaan besmuikt antwoord dat 'dat dan weer geen propaganda is'. En de Chinees van verbazing van z'n schermpje valt. Op Telegram is veel ongecensureerde bagger en criminaliteit te vinden, doch grote groepen jongeren en alternatieve bewegingen, vinden er ook een hippie-achtige vrijplaats.

Platformpolarisatie
Dus laat ons mensen maar even zwermen en zoeken. Maar wees waakzaam op het nieuwe fenomeen platformpolarisatie. Laat je platform je niet opsplitsen. Houd in de gaten dat het leven een dans is tussen 'wees jezelf' en 'pas je aan'. Doe geen hoekig testimonium met gepakte koffer, maar overleg met familie en vrienden: hee... zit jij al op Signal en zullen we als groepje overgaan? Stel ook hier de levensreddende vraag: hé... hoe is het om jou te zijn en waarom zit je nog steeds op X. Of: is het fijn daar onder de Bluesky?