Pieter Omtzigt is een one-trick pony

Hij kent maar één kunstje, zo blijkt opnieuw uit zijn Schoo-lezing.

Pieter Omtzigt is een one-trick pony. Hij kent maar een kunstje. Dat blijkt opnieuw uit zijn HJ Schoo-lezing. Het publiek kreeg een opgewarmde prak uitgeserveerd, samengesteld uit de ingrediënten van zijn eerdere pamflet over het nieuw sociaal contract. De media lichtten daaruit alleen zijn opmerkingen over de lage geboortecijfers in Europa. Daardoor bleef dit op de achtergrond.

Toch is het nuttig goed te proeven, nu het bord met de kliekjes dampend voor onze neus staat.

Pieter Omtzigt schotelt ons een principieel anti-liberaal betoog voor. Liberalisme, zo valt tussen de regels door te lezen, leidt uiteindelijk tot chaos en ontworteling. Nederland is weerloos tenzij het zich herpakt en een organische nationaal georiënteerde maatschappij vormt.

In de ogen van Omtzigt komen de bedreigingen uit het buitenland. Hij heeft het niet over de klimaatcrisis of de Russische agressie maar wel over immigratie uit delen van de wereld waar de vrouwen meer kinderen krijgen dan bij ons. Ook is er de Europese Commissie die de bewegingsvrijheid van de regering in Den Haag beperkt waardoor buitenlands internationaal de kans krijgt steeds dominanter te worden. Dit is de diepste ondergrond van de onderwijs- de woning- en de zorgcrisis.

De maatschappij is verweesd, zo citeert Omtzigt met waardering Pim Fortuyn. In de ogen van de huidige overheid en "Brussel" bestaat de samenleving uit individuen die zichzelf moeten redden. Voor zover dat leidt tot ongewenst gedrag, probeert men dit met behulp van sancties en belastingheffing recht te zetten. Dat moet op den duur mislopen. Dit is de inbedding van Omtzigts opmerkingen over een dreigende afname van de bevolking: in Ethiopië worden nu al elk jaar evenveel kinderen geboren als in alle 24 lidstaten van de Europese Unie en in Nigeria twee keer zoveel. Wij zijn een belegerde veste met desorganisatie binnen de muren en die zitten nog vol bressen ook.

Omtzigt heeft wel een oplossing. Hij wil dat het individualisme plaats maakt voor het personalisme. Dat is een term uit de eerste helft van de vorige eeuw. Het is een ideologisch concept op basis van het uitgangspunt dat een mens alleen maar tot volle wasdom geraakt als deel van de samenleving. Zelfontplooiing staat niet centraal maar dienstbaarheid. Denk daarbij aan de beroemde uitspraak van John Kennedy: "Vraag niet wat jouw land kan doen voor jou, vraag wat jij kan doen voor jouw land". Je komt alleen maar tot je recht door je bijdrage aan de maatschappij op de plek waar je geplaatst bent. Een weerbare samenleving hoort gebaseerd te zijn op gemeenschappelijke waarden en tradities die door iedereen worden onderschreven en uitgedragen. In een dergelijk Nederland geeft de nationale overheid de richting aan. Er bestaat een nauwe samenwerking tussen staat, arbeid en kapitaal. Samen weren zij zich tegen de bedreigingen van buiten zoals internationaal opererende durfinvesteerders, immigranten en regulering door de Europese Commissie. De staat bepaalt de strategie en maakt daarvoor geen gebruik meer van consultants omdat ze de technische en wetenschappelijke kennis, die ze de afgelopen twintig jaar heeft afgestoten, weer in huis haalt. In dit verband toont Omtzigt heimwee naar de term sociale markteconomie, die vroeger gebezigd werd door Duitse politici als Franz Joseph Strauss, Ludwig Erhard en Helmut Kohl. 

Omtzigt brengt als zijn mening naar voren dat er voor risicodragend kapitaal geen plaats hoort te zijn in de sectoren onderwijs en zorg. Hij laat tegelijk merken niet veel te zien in iets à la de Engelse National Health Service. Evenmin bepleit Omtzigt woningbouw op grote schaal door de overheid zelf zoals in Nederland na de Tweede Wereldoorlog gebeurde. Zijn tekst maakt wel de indruk dat hij hier een hoofdrol ziet voor het maatschappelijk middenveld.

Dit heeft allemaal niets met links of sociaaldemocratie te maken. Het is rechtstreeks afkomstig uit de katholieke sociale leer zoals die is ontwikkeld in het laatste kwart van de negentiende eeuw als antwoord op het liberalisme en het socialisme. De toon van Omtzigt doet soms sterk denken aan die in de encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII. Daarin worden op schrille toon de feiten van het kapitalisme opgesomd. Vervolgens schetst de paus een maatschappijmodel dat is gebaseerd op de middeleeuwse gilden: werkgevers en werknemers hebben dezelfde belangen zodat samenwerking geboden is. De mens is deel van het gezin en van de grotere gehelen in de maatschappij. Steeds moet de persoon meewerken aan het welzijn van groep, bedrijf en staat. In zijn lezing heeft Omtzigt het over gemeenschappelijke waarden en tradities als cement van de maatschappij. In zo'n samenleving kan het gebeuren dat vrouwen te horen krijgen dat zij alleen door het moederschap volledig tot hun recht kunnen komen omdat zij daarmee het gezin en de samenleving het beste dienen. In een samenleving die gebaseerd is op dienstbaarheid en niet op individuele ontplooiing zijn belastingen om gewenst gedrag te bevorderen niet meer noodzakelijk. Conformisme wordt door maatschappelijke druk afgedwongen. Wie zichzelf wil zijn, schaadt immers ipso facto de samenleving. Die is asociaal.

Wie dan aankomt met Omtzigts zogenaamde eerbied voor de grondwet en zijn plan om een constitutioneel hof te benoemen, moet zich maar bedenken wie deze rechters dan zal benoemen. De regering, de Kamers? Kijk naar de rol van het Opperste Gerechtshof in de Verenigde Staten, door Trump met zijn aanhangers gesommeerd, en vraag je af of zo´n hof in Nederland niet kan verworden tot een Raad van Hoeders die er net als in Iran op toezien dat er niet wordt afgeweken van de officiële leer.

"Wien Neerlands bloed door d´adren vloeit
van vreemde smetten vrij."

Dat is uiteindelijk de grondtoon.

Dat is het kunstje van Omtzigt.

Paul Simon - One-trick pony

De volledige tekst van Omtzigts HJ Schoo-lezing download je hier.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin, zeker nu de laatste putten niet dicht blijken. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis van Han van der Horst en John Knieriem. Nu: liberale gedachten