Pieter Omtzigt hekelt kabinetsformatie: nieuwe coalitie moet niet te veel afspreken

CDA Tweede-Kamerlid Pieter Omtzigt hekelt het Nederlandse systeem van kabinetsformaties. In de formatie en het daaruit voortvloeiende regeerakkoord worden volgens Omtzigt de ‘checks and balances’ van ‘macht en tegenmacht’ uitgeschakeld, zegt Omtzigt. Er wordt met veel pretentie over de maakbaarheid van de samenleving een dik boekwerk geschreven met honderden plannen. Om als controleur van de regering weer greep op het proces te krijgen, moet de Tweede Kamer ‘regel voor regel’ nagaan of de voorgenomen maatregelen zinnig zijn. Dit zegt Omtzigt in de politieke podcast Betrouwbare Bronnen.

“Zeker met corona hebben wij veel meer onzekerheid dan er normaal al is over waar we over twee, drie jaar staan. Het idee dat je tot achter de komma de groei, de loonstijging en wat dan ook allemaal kunt vastleggen in een uitgebreid regeerakkoord is pure illusiepolitiek”, zegt Omtzigt. Wat hem betreft moet het nieuwe kabinet dat na de verkiezingen van 17 maart in elkaar wordt gesleuteld “een zekere vrijheid nemen om uit de crisis te komen, de economie gaande te houden en weer op te bouwen.” En wat wèl al in het regeerakkoord wordt afgesproken, daar moet de Kamer scherp naar kijken.

“We hebben in Nederland last van heel grote pakketten die we samenstellen. Het regeerakkoord is er een voorbeeld van. Het klimaatakkoord en het pensioenakkoord zijn ook voorbeelden. Bij het klimaatakkoord ging het om 600 maatregelen. Het overgrote deel ervan is prima hoor, maar iets meer nakijken – regel per regel – of het zinnig is, kan geen kwaad.”

Omtzigt hoopt dat alle aandacht voor de crisis en hoe Nederland daar weer uit komt er niet toe leidt dat herstel van de rechtsstaat als prioriteit achter de horizon verdwijnt. “Rechter en Tweede Kamer kunnen alleen besluiten nemen als ze de juiste informatie hebben. Op dit punt is Nederland een bananenmonarchie. Hier functioneert de Staat niet goed. De commissie-Van Dam die onderzoek deed naar de Kinderopvangtoeslagaffaire concludeerde dat de rechtsstaat is geschonden. Dat lijkt mij een behoorlijk zware kwalificatie.” Omtzigt wil een Constitutioneel Hof dat wetten kan toetsen aan de Grondwet. “Daar was het CDA nooit voor, maar een belangrijke les uit deze affaire is dat de rechtsbescherming van de burger beter moet.”

Dinsdag sprak de Tweede Kamer in een motie de wens uit om in Nederland een zware internationale commissie onderzoek te laten doen naar het functioneren van democratie en rechtsstaat: de Venetië-commissie van de Raad van Europa. Die bracht eerder gezaghebbende rapporten uit over landen als Polen en Malta. Omtzigt verwacht er veel van. Hij hoopt op ‘een gezaghebbend advies’.

Omtzigt vraagt in Betrouwbare Bronnen ook aandacht voor de erosie van politieke partijen: “Zij zijn allang niet meer de volksbewegingen die ze vroeger waren. Ze zitten minder diep in de haarvaten van de samenleving. Dat leidt ertoe dat we problemen minder snel zien. De Haagse journalistiek heeft dit ook. Zien we wat er echt aan de hand is of beschouwen we politiek vooral als spel? Staan we met z’n allen niet te veel in één hoek van de kamer naar hetzelfde beeldscherm te kijken? Als de Groningse mijnbouwschade in Den Haag had plaatsgevonden; als daar huizen verzakt waren, dan was het schadeherstel heel wat sneller verlopen.”