Peter Hofstede, de socioloog die media onderzocht

Barend Peter Hofstede, zeg maar Peter, verdient het om herinnerd te worden. Hij overleed na 97 waanzinnige jaren op 30 januari in zijn boerderij in het Groningse Leermens.

Hofstede bedreef sociologie op drie gebieden. Hij begon in als emigratiesocioloog en in zijn proefschrift ‘Thwarted Exodus’, waarvoor nog steeds veel belangstelling bestaat, stelde hij onder meer dat de opkomst van de televisie sedert 1953 wezenlijk invloed heeft gehad op het teruglopen van de Nederlandse emigratie.

Daarna ontpopte Hofstede zich als mediasocioloog. Hij was de grondlegger van het kijk- en luisteronderzoek in Nederland, al zal hij het niet eens zijn geweest met de invloed die de kijkcijfers zijn gaan uitoefenen op het programmabeleid.

Volgens velen heeft Peter Hofstede het woord vertrossing bedacht.  Als nieuwe omroep deinsde de TROS er indertijd niet voor terug om de nadruk in de programmering op amusement te leggen in plaats van op informatie en educatie, wat leidde tot een toename van de oppervlakkigheid in het televisie-aanbod. Ook ging Hofstede actief in de weer met Adorno’s F-schaal, een methode om fascistische neigingen te onderzoeken. En hij nam het initiatief tot het eerste moderne video-congres in de Groningse wijk Paddepoel. Menigeen zal ook terugdenken aan de IKON-documentaires die Hofstede gemaakt heeft. Van ‘Tot onze diepe droefheid’ tot en met ‘Het gezin is geen torpedojager’.

Na de Gooise jaren verhuisde hij naar Groningen en werd daar aan de universiteit actief als godsdienstsocioloog.

In het tweede deel van zijn leven regeerde Hofstede als een Bourgondische gastheer vanuit De Schatsborg. Dat was een toverboerderij, ergens tussen Loppersum en Appingedam, waar bijna iedereen welkom was om het leven, samen met Ingrid Mortiers en Peter, te vieren.

De boerderij zat stampvol boeken, beesten, eten en drinken, muziekinstrumenten, een biljart en een tv-toestel waarop beelden uit de hele wereld waren te zien. Als gast kon je daar doen waar je zin in had. Praten, overvloedig eten en drinken, slapen in een bedstee, praten, wandelen. Op die plek ontstonden idiote ideeën, er werd enorm gelachen, maar ook gehuild en ruzie gemaakt. Peter voerde daarbij als het ware de regie. Zijn energie was onstuitbaar. Lange tijd zo’n 22 uur per dag.

Vanuit de Schatsborg bemoeide hij zich intensief met de wereld. Via zijn column Stuurman aan wal in het Nieuwsblad van het Noorden, maar ook via het internet en mediaoptredens. Hij mengde zich in de seksaffaire in Oude Pekela en als laatste reageerde hij op de gevolgen van de aardbevingen, die zijn vrouw en hij aan den lijve ondervonden. Zijn laatste kerstkaart, waarop hij als kerstman verkleed staat afgebeeld, compleet met rode puntmuts en baard, is als een pamflet. ‘Welke omissies vertoont ons politieke stelsel’, zo vragen Peter Hofstede en Ingrid Mortiers zich af, ‘dat de rechten van de burgers decennialang genegeerd konden worden? Hoe kan dit gerepareerd worden?’

Er zijn mensen waarvan je het extra erg vindt dat ze er niet meer zijn. Mensen als Peter Hofstede.