Parijs worstelt met de vraag of geleende kunstcollectie terug moet naar Rusland

In Parijs is nog tot begin april een tentoonstelling te zien met kunstwerken uit de beroemde collectie van de Russische gebroeders Morozov.  Meer dan een miljoen mensen zijn ere sinds september naar gaan kijken. Het is dan ook een unieke gelegenheid want de verzameling was nooit eerder buiten Rusland te zien. Poetin heeft er na jaren van discussie persoonlijk toestemming voor gegeven dat de kunstwerken aan de Fondation Louis Vuitton uitgeleend mochten worden. En daardoor wordt nu de vraag opgeroepen: moeten ze wel weer teruggegeven worden aan Rusland?

De meer dan 200 werken, waaronder schilderijen van Van Gogh en Picasso, zijn eigendom van de Russische staat en daartegen zijn zware sancties van kracht. Ze zijn normaal te zien in de Hermitage in Sint-Petersburg, in Moskou en zelfs in Minsk en de Oekraïense stad Dnepropetrovsk. Alleen al die laatste plek maakt het terugsturen van de werken in een konvooi van 40 vrachtwagens erg onaantrekkelijk, schrijft de Franse Huffington Post.

De hoofdredacteur van de gezaghebbende krant Le Monde stelt: “Dit evenement [...] maakt deel uit van de Russische 'soft power', omdat het alleen had kunnen plaatsvinden met de zegen van Vladimir Poetin zelf.  Die net is overgestapt op ‘hard power’”

Er wordt geopperd dat de Franse staat de werken moet confisqueren. Maar dat kan niet omdat de Franse wet een dergelijke inbeslagname expliciet verbiedt als het gaat om werken die door een soevereine staat zijn uitgeleend. Die wettelijke bescherming dient het uitlenen aan Frankrijk juist aantrekkelijker te maken. "De Franse staat kan deze schilderijen, pastels en sculpturen niet in beslag nemen omdat ze onder de verantwoordelijkheid vallen van buitenlandse overheidsinstellingen", legt Olivier de Baecque, advocaat gespecialiseerd in kunstrecht, uit in Le Figaro.

Anderen wijzen er op dat inbeslagname als sanctie amper enig effect zal hebben op het Russisch beleid, wat het doel is van dergelijke maatregelen. Daarvoor is de kostbare collectie toch niet belangrijk genoeg. Bovendien zal Rusland terugslaan en er zijn nogal wat werken, waaronder die uit het Louvre, nu juist uitgeleend aan Rusland. Daar zou Parijs dan ook naar kunnen fluiten. Bovendien zullen zowel particulieren als staten huiverig worden ooit nog kunst uit te lenen aan Frankrijk. Waardoor Parijs met de maatregel vooral zichzelf in de vingers snijdt.

Dat wil niet zeggen dat het makkelijk gaat worden de schilderijen te retourneren. Want Frankrijk heeft ook de plicht de werken in perfecte staat terug te geven en dat wordt nog lastig. Zo is vermoedelijk geen verzekeringsmaatschappij bereid het transport te verzekeren. Dat betekent dat de werken in Franse musea moeten worden ondergebracht totdat er veiliger tijden aanbreken. 

Dan is er nog het probleem dat niet alle werken eigendom van de staat zijn. Een deel is particulier bezit. Om precies te zijn: eigendom van oligarchen. Als zij op de zogeheten 'zwarte lijst' voorkomen van personen waartegen sancties van kracht zijn kunnen die werken wel in beslag genomen worden, net als dat ook gebeurt met bijvoorbeeld luxe jachten. Zo is er het zelfportret van Piotr Konchalovski dat eigendom is van de miljardair Petr Olegovicth, een vertrouweling van Poetin. Zijn tegoeden zijn al bevroren maar het is nog niet duidelijk of de autoriteiten het werk van de muur komen halen bij Fondation Louis Vuitton.