Palestijnen: geen tijd voor traumaverwerking

Denk aan de tienduizenden Gazaanse kinderen die door bombardementen uit de lucht zijn omgekomen – en wat dat betekent voor hun families.

Vorige week viel mijn oog op een Haaretz-artikel over PTSS (posttraumatische-stressstoornis), getiteld: "Als we hun PTSS nu niet behandelen, veroordelen we Israëlische oorlogsveteranen tot een leven van huiselijk geweld." Maatschappelijk werker dr. Daniela Shebar-Shapira vestigde de aandacht op de nauwe band tussen de oorlog in Gaza en Israëlisch huiselijk geweld. "De jongens komen thuis, en hun moeders zijn oprecht bang voor hen."

Herdenking van trauma’s is in Israël vaak een zeer publieke aangelegenheid. Het doet denken aan wat de literatuur een "gekozen trauma" noemt. Dit betekent dat een groep of land een trauma kiest om zich mee te identificeren vanwege een gebeurtenis waarin deze groep een groot verlies leed en een gevoel van machteloosheid onderging.

Hoewel de psychologische wortels reëel zijn, dient een geheugen- en herdenkingscultuur vaak een politieke agenda, zoals de herinneringscultuur rond 7 oktober in Israël.

De Amerikaanse auteur Naomi Klein schreef over de herdenking van 7 oktober vorig jaar in Israël:

"Maar integraal aan het veiligheidsconcept van de staat is Joods trauma. Er worden heiligdommen voor opgericht. Muren omheen gebouwd. Oorlogen in zijn naam gevoerd. Het is een eenvoudige fabel over goed en kwaad, waarin Israël smetteloos onschuldig is en onvoorwaardelijke steun verdient, terwijl zijn vijanden monsters zijn..."

Ze vraagt zich af: "Wat is de grens tussen het herdenken van trauma en het cynisch uitbuiten ervan? Tussen herdenking en weaponization?"

Wie denkt aan de trauma’s van de Palestijnen? Zij lijden aan een voort-durend trauma, zei de Palestijnse woordvoerder Hanan Ashrawi ooit. Sinds 7 oktober is het collectieve Palestijnse trauma alleen maar dieper geworden, vooral in Gaza, waar mensen zelfs niet de kans krijgen om te rouwen.

Er zijn talloze traumatische momenten. Denk aan de tienduizenden Gazaanse kinderen die door bombardementen uit de lucht zijn omgekomen – en wat dat betekent voor hun families.

Neem ook de gevangenen.

Bijna alle Palestijnen kennen (ex-)gevangenen in hun eigen omgeving. Sinds 1967 zijn er meer dan een miljoen Palestijnse arrestaties in Israëlische gevangenissen geregistreerd. De vrijlating van gevangenen, zoals nu op de Westelijke Jordaanoever, is meestal een moment van vreugde, al worden vieringen momenteel dagen van tevoren door het Israëlische leger verboden en met geweld voorkomen.

Onze dochter miste onlangs een van haar universiteitsstudenten in de klas. Die had die ochtend geappt dat haar twee broers door soldaten van huis waren opgehaald en dat het interieur was beschadigd.

Healthcare Workers Watch (HWW), een Palestijnse medische NGO, bevestigde onlangs dat 162 Palestijnse medische medewerkers nog steeds in Israëlische detentie zitten en dat nog eens 24 vermist zijn sinds ze in oktober 2023 vanuit ziekenhuizen zijn meegenomen.

In een ander artikel, zegt Dr. Issam Abu Ajwa dat hij bezig was met een spoedoperatie in het Al-Ahli Arab ziekenhuis in het centrum van Gaza toen de soldaten hem kwamen halen.

"Ik vroeg hen wat ze in de operatiekamer deden," zegt hij. "Een van de soldaten wees naar mij en vroeg: ‘Ben jij Dr. Issam Abu Ajwa?’ Ik zei: ‘Ja, dat ben ik.’ En toen begon het slaan." En werd hij gevangen gezet.

Gevangenen in Israelische ziekenhuizen worden momenteel met al hun vier ledematen vastgebonden – de zogenoemde "vierpuntsfixatie" – en vaak dagen- of wekenlang geblinddoekt. Sommigen verkeren in kritieke toestand, anderen herstellen van operaties. Israëlische ziekenhuisrapporten geven aan dat deze praktijk wijdverbreid is in alle medische instellingen.

Degenen die uit de gevangenis terugkeren, moeten wel aan meerdere trauma’s lijden.

Op de Westelijke Jordaanoever moest ik vorige week denken aan de 40.000 mensen uit de vluchtelingenkampen van Jenin, Tulkarem en Nur al-Shams in het noorden. Net als in Gaza moesten ze allemaal vertrekken. Zo snel dat ze soms geen tijd hadden om kleding, waardevolle spullen, documenten, telefoons, medicijnen of geld mee te nemen.

Velen vluchtten uit angst; sommigen vertelden hoe soldaten hen midden in de nacht dwongen te vertrekken. Een jonge man vertelde dat soldaten hem als menselijk schild gebruikten en hem daarna bevalen het kamp te verlaten.

Toen hij terug durfde te gaan om winterkleding voor zijn familie te halen, schoten Israëlische soldaten grootvader Waleed Lahlouh dood voor zijn huis in het vluchtelingenkamp van Jenin. Familieleden zeiden dat dat gebeurde terwijl hij wat winterkleren voor zijn familie probeerde te verzamelen.

De Israëlische minister van Defensie, Katz, gaf het leger opdracht om het komende jaar in de vluchtelingenkampen te blijven en de bewoners niet te laten terugkeren. Wat er na dat jaar gebeurt laat zich raden. Net als de gedwongen evacuaties in Gaza herinnert dit aan dat andere collectieve trauma, de Nakba van 1948.

Uiteraard krijgen al deze vluchtelingen geen subsidies om in hotels of pensions te verblijven, zoals de Israëli’s die uit het noorden en zuiden van Israël zijn verplaatst. De Palestijnse vluchtelingen zijn afhankelijk van andere gemeenschappen in de West Bank.

Op een bepaalde manier moeten ze hun trauma’s informeel verwerken, misschien in het gezelschap van hun gastheren en onder elkaar. Er is nauwelijks gelegenheid voor ceremoniële herdenkingen.

Ik herinner me dat ik jaren geleden een onderzoeksrapport uit Libanon las waarin werd vermeld dat veel Palestijnse geïnterviewden terughoudend waren om over hun trauma’s te spreken, omdat dit hun soemoed (standvastigheid) zou ondermijnen. Het werd als een teken van zwakte gezien.

Belangrijk voor het overwinnen van trauma’s bij alle betrokkenen is dat het verhaal naar buiten komt – dat mensen een naam krijgen, een vorm van publieke erkenning, niet worden vergeten.

De Educational Bookshop in Oost-Jeruzalem werd onlangs door de Israëlische politie binnengevallen om boeken over Palestina en Israël te controleren. Mahmoud Muna, een van de mede-eigenaren, haastte zich vorig jaar om een uitgebreide bundel met Gazaanse verhalen samen te stellen: Daybreak in Gaza – Stories of Palestinian Lives and Culture.

Voordat de verhalen verloren gaan.