Pak de werkloosheid aan, niet de werklozen

Ken je dat verhaal van die medewerker van de groenvoorziening die zijn baan verloor? Nou, hij werd ontslagen, en moest later om zijn bijstandsuitkering van 900 euro te behouden, verplicht zijn oude werk weer doen. Zonder dat daar zijn oude loon tegenover stond. Dit is typisch een voorbeeld van de creativiteit die veel gemeenten aanwenden om mensen die werk zoeken aan het werk te zetten. Pas maar op. Nog even en ook u moet onder het mom van tegenprestatie, participatie, of re-integratie uw gewone werk gaan doen, maar dan voor een bijstandsuitkering, dus feitelijk werk zonder loon.

Dat mensen werken zonder loon is al langer gaande, maar neemt de afgelopen tijd zienderogen toe. Een gevaarlijke ontwikkeling. Zeker in deze crisistijd, met meer dan 650.000 mensen die werk zoeken. Steeds vaker worden betaalde banen omgezet in gratis werk. Kijk naar de groenvoorziening, de zorg, het personenvervoer, de post. De banenversnipperaar staat op de hoogste stand. Alleen al in de zorg verdwijnen de komende tijd 10.000-en banen. Dit is het grootste massaontslag sinds de sluiting van de mijnen. Terwijl we allemaal weten dat zorg gewoon nodig blijft. Niemand wil toch dat onze ouderen, gehandicapten en zieken uitsluitend worden verzorgd door vrijwilligers? Het is daarom belangrijk dat zowel de landelijke als de lokale politiek afspreken dat dit werk gedaan wordt door echte zorgmedewerkers en dat mensen gewoon volgens de cao worden betaald. Het wordt ook tijd dat we de werkloosheid aanpakken, door bestaande banen eerlijk te verdelen tussen jong en oud.

Nu lijkt de politiek nauwelijks bezig te zijn met de aanpak van de werkloosheid. De nadruk ligt vooral op de aanpak van de werklozen. Kijk maar naar de nieuwe wet waarin de begeleiding naar werk door gemeenten geregeld is. Die is onlangs fors aangescherpt, waardoor de werkzoekende een groter risico loopt dat zijn uitkering wordt stopgezet. Als de gemeente bijvoorbeeld vindt dat een uitkeringsgerechtigde zich te weinig inspant om aan werk te komen, kan de uitkering zomaar drie maanden worden stopgezet. Dat is wrang, want mensen die noodgedwongen in de bijstand zijn geraakt, hebben het vaak al heel zwaar. Het overgrote deel wil dolgraag werken, maar krijgt na tientallen, soms honderden sollicitatiebrieven steeds nul op het rekest. Deze mensen lijden niet alleen financieel, maar ook aan hoe ze worden behandeld. Alsof de werkloosheid hun eigen schuld is. Neem bijvoorbeeld de ontslagen buschauffeur die plotseling met een hypotheek zit die hij niet meer kan betalen. Het idee van de gemeente Enschede om hem dan ook nog eerst zijn pensioen te laten opeten is pervers en kon niet voor niets op massale kritiek uit heel het land rekenen.

Niet zo lang geleden vonden we het in Nederland heel normaal dat postbodes, straatvegers en buschauffeurs trots waren op hun werk. Nu lijken we dat vergeten te zijn en is het schering en inslag dat zelfs het wettelijk minimumloon ontdoken wordt. Door de steeds grotere druk op de gemeentes om te bezuinigen, wordt de race to the bottom steeds erger. Bij aanbestedingen is dit aan de orde van de dag. Want als de ene werkgever zijn loonkosten door dit gratis werk naar beneden weet te drukken, gaan andere werkgevers ook met dit trucje aan de slag. Werknemers in de beroepen met de laagste lonen hebben daar het meeste last van. Hun werk wordt ofwel omgezet in onbetaalde banen, ofwel ingenomen door mensen die eigenlijk hebben doorgeleerd voor bijvoorbeeld leraar of verpleegkundige, maar door bezuinigingen hun baan hebben verloren.

Eigenlijk is het heel simpel. Je hebt twee soorten werk; vrijwilligerswerk en echte banen. Laten we die twee niet door elkaar halen. Want we mogen niet accepteren dat normale arbeidsplaatsen worden verdrongen door werken zonder loon. Het wordt tijd dat de werkloosheid wordt aangepakt, en niet de werklozen.

Ruud Kuin, vicevoorzitter FNV en Ger Deleij, FNV-actieleider Stop werken zonder loon