Overheid pleegt steeds vaker inbreuk op het recht van demonstratie

Demonstraties worden steeds vaker verboden of beperkt, met een beroep op de openbare orde en veiligheid. Ook worden deelnemers tijdens of nog vóó het demonstreren door de autoriteiten opgepakt en afgevoerd. Dat lijken constateringen van Amnesty International over een ontluikende dictatuur ver weg maar het zijn de conclusies van de Nationale Ombudsman en het gaat over Nederland.

Gemeenten leggen steeds meer beperkingen op die in de praktijk een inbreuk betekenen op het grondrecht van demonstratievrijheid. Demonstreren is een essentiële methode voor burgers om zich te organiseren en hun – politieke – eisen kenbaar te maken en een van de belangrijkste grondrechten.

„De overheid neigt naar risicomijdend gedrag”, zegt ombudsman Reinier van Zutphen, verwijzend naar het argument van openbare veiligheid dat plaatselijke autoriteiten vaak gebruiken om demonstraties onmogelijk te maken. Denk bijvoorbeeld aan de Rotterdamse burgemeester Aboutaleb die betogers tegen de racistische kenmerken van Zwarte Piet massaal liet oppakken nog voor zij hun protest konden laten horen.

Aanleiding voor het onderzoek van de ombudsman was het geplande protest tegen Zwarte Piet dat in Drachten gehouden zou worden. Extreem-rechtse actievoerders blokkeerden de snelweg om dat verhinderen. De plaatselijke autoriteiten verboden daarop de demonstratie, met een beroep op de openbare veiligheid.

NRC schrijft :

Van Zutphen concludeert dat de demonstratievrijheid absoluut is; die kan niet worden afgewogen tegenover openbare orde en veiligheid. Gemeenten en politie moeten zich tot het uiterste inspannen, vindt hij, opdat burgers in vrijheid hun mening kunnen laten horen. De ombudsman adviseert gemeenten ervoor te zorgen dat aanmelden van een demonstratie loont, en niet juist leidt tot beperkingen. En als aanhouding van demonstranten nodig lijkt, moet dit bij voorkeur wachten tot ná de demonstratie.

In een reactie zegt oud-minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies, die nu voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters is, dat ze het ‘in principe’ eens is met de ombudsman maar dat een burgemeester ook de veiligheid van jonge kinderen en andere mensen moet garanderen.

cc-foto: Roel Wijnants