Over het verschil tussen Mohammed-cartoons en nazi-kostuums

Iemand vroeg me na te denken over het verschil, of de overeenkomst, tussen jongeren die in nazi-kostuums lopen, de jodensterren en NSB-vlaggen bij de protesten tegen de corona-maatregelen en bijvoorbeeld de Mohammed-cartoons. Ik moest daar van diegene niet alleen over nadenken; ik moest het voelen en nogmaals voelen voordat ik weer mocht spreken. Ook hier werden weer eisen gesteld aan wat zogenaamd een open dialoog moest zijn. Spreken mag, maar dan wel met voldoende kennis van zaken, genoeg inzicht en een passend gevoel. Zomaar het woord nemen kan blijkbaar niet meer.

Het verschil tussen de symbolen van de Tweede Wereldoorlog en de cartoons van Mohammed was me echter al meteen duidelijk. De nazi-symbolen bij de protesten waren het product van vrije associatie en overdrijving en de cartoons waren een reactie op wat sommige moslims in de wereld zetten. Wie in naam van een profeet aanslagen pleegt, vrouwen slaat, homoseksuelen van een flat wil gooien of mensen onthoofdt, loopt het risico dat die profeet meer aandacht krijgt en bijvoorbeeld het mikpunt wordt van spot en satire. Dat is wellicht pijnlijk, maar zo wordt in Europa al een paar eeuwen omgegaan met fenomenen die de aandacht op zich vestigen of gevestigd krijgen. Daar kunnen heel wat koningen over meepraten. De grappenmakers die vanwege hun ‘mening’ in het gevang werden gezet trouwens ook.

Inmiddels worden die grappenmakers beschermd door het recht op de vrijheid van meningsuiting en vinden we dat iedereen eigenlijk alles moet kunnen zeggen, schrijven of tekenen. Voor dat recht komen we dan ook massaal op als er een filmmaker wordt vermoord, een docent wordt onthoofd of als cartoonisten bedreigd worden. Sommigen, waaronder ikzelf, vinden het al vreemd als een cartoonist zich bij een talkshow als OP1 moet verantwoorden omdat hij het gezicht van Rutte op de Twin Towers heeft getekend met daaromheen een op een bezemsteel vliegende Kaag. Dit gebeurde van de week en als dit de nieuwe manier van recenseren wordt, houd ik mijn hart vast. In plaats van zelf een mening geven, gaan we de kunstenaar vragen waarom hij iets heeft getekend, wat hij daarmee bedoelde en geven we ongevraagd advies over smaak en fatsoen. Het is echt pure armoede en bovendien de doodsteek voor de werken van kunstenaars die al overleden zijn. Zij kunnen immers geen antwoord meer geven op vragen als waarom ze een tepel hebben geschilderd, waarom ze een personage in hun boek uitscholden voor ‘kutwijf’ of waarom in hun films alleen traditionele gezinnen voorkwamen.

(Wat dan eigenlijk gezinnen zijn die niet eens traditioneel genoemd mogen worden omdat andere samenlevingsvormen inmiddels net zo normaal, en dus traditioneel zijn, als tja, traditionele gezinnen die dus bestaan uit een mens met een penis en een mens met een vagina zonder dat een van hen daar bewust voor gekozen heeft, wat overigens niet per se wil zeggen dat ze het geslacht van hun geboorte wel, of juist niet, geaccepteerd hebben, want ook in traditionele gezinnen hoeft niets te zijn wat het lijkt en met wat het lijkt moet je sowieso oppassen omdat iets wat lijkt nog niet hoeft te zijn waarop het lijkt.) Maar goed, overleden kunstenaars kunnen al met al niet meer uitleggen waarom ze volgens de nieuwste inzichten vrouwonvriendelijk en homofoob zijn en daarom is hun werk van geen enkele waarde meer als ze ten prooi vallen aan de nieuwe inquisitie.

Natuurlijk kunnen we altijd discussies voeren over goede smaak, fatsoen, effecten, nut, noodzaak en weet ik veel wat. Dat soort discussies ontstaan altijd bij goede kunstuitingen. Moest Reve nou zo nodig God vermomd als een ezel nemen in Nader tot U? Is het nodig te lachen om het leven van Jezus in een film van Monty Python? Kan een met pindakaas besmeurde vloer een kunstwerk genoemd worden? Of een banaan? Is het nodig Mohammed te tekenen in een cartoon? Moet je wel grapjes maken over Joden, Moslims of Hell’s Angels? En wanneer wel, wanneer niet of nooit? En wie bepaalt dat dan en met welke argumenten en met welk recht? Regeert de angst? Of het fatsoen? En waarop is dat fatsoen dan gebaseerd?

Zo kun je veel vragen stellen over kunst en pal voor de vrijheid van expressie blijven staan en dan ineens verbijsterd zijn als een groep mensen jodensterren op hun jas plakt, met NSB-vlaggen gaat zwaaien of in nazi-uniform door de straat marcheert en doet alsof ze gevangenen executeren. En dit allemaal niet als kunstuiting, satire of een reactie op iets van of over de oorlog, maar als protest tegen maatregelen die bedoeld zijn om een virus wat in bedwang te houden. Dit verschilt dus met de cartoons van Mohammed omdat deze profeet wel een relatie had met aanslagen en misstanden en de symbolen van de oorlog werkelijk niets met het coronavirus te maken hebben. De demonstranten hadden net zo goed portretten van verstandelijk beperkten kunnen ophouden om aan te tonen dat mensen die zich aan de maatregelen houden hun verstand niet gebruiken. Het zou smakeloos zijn, maar dat is een link met joden en het nazisme leggen ook.

Al anderhalf jaar is er een groep mensen rondom de heer Engel die wetenschappers en journalisten als leugenaars wegzet, rechters vooringenomenheid verwijt en mensen die zich aan de maatregelen houden verslijt voor makke schapen die niet kritisch kunnen denken. Nu enkele leden van deze groep jodensterren opspelden, met prinsenvlaggen zwaaien en nazi-kostuums gaan dragen, moet ik dat blijkbaar net zo normaal vinden vinden als een tekening van Mohammed of een grapje van een cabaretier. Dat vind ik dus niet. Dit is een hele heftige gebeurtenis met miljoenen slachtoffers misbruiken om aan te geven dat je het moeilijk vindt om even wat rekening te houden met de ander. Het is doen alsof een vaccinatie-paspoort hetzelfde is als een ticket naar de gaskamer. Het is smakeloos, overdreven en onnavolgbaar. Het is hypochondrie voor maatschappelijk leed. Het is steeds extremer gedrag van een groep die ik nooit heb begrepen en die ik bovendien een gevaar vind voor het land. Je kunt dat hypocriet, blind, een pavlov-reactie of meten-met-twee-maten noemen, zoals de steller van de vraag mij aanwreef. Ik noem dit echter de grenzen van tolerantie om de open samenleving te beschermen.

Met een cartoon vang je de actualiteit in een beeld, met een grap geef je duiding en lucht om te relativeren en met satire kaart je iets aan door het groots neer te zetten en met het dragen deze kostuums en jodensterren tijdens een demonstratie laat je vooral zien dat je van de geschiedenis niets begrepen hebt en dat je letterlijk over lijken gaat om je zin door te drijven. Dit is de schaamte ver voorbij. Dit is de wereld door de ogen van idioten. In de Griekse zin van het woord welteverstaan.