Oproep aan de moedige professional

Rutte was laf. Hij stond op de oevers van de Maas en zag wat klimaatverandering met zijn land zou doen, maar hij had de moed niet om door te pakken.

Stel, je behoort tot de meerderheid die waarde hecht aan wetenschap. Dan is de situatie in ons land eigenlijk vrij eenvoudig. Ontwrichtende gebeurtenissen zoals de hittegolven, droogtes en bosbranden die we nu zien zullen steeds vaker voorkomen zo lang wij fossiele brandstoffen blijven verbranden. Deze gebeurtenissen bevestigen waar klimaatwetenschappers al tientallen jaren voor waarschuwen. Tegelijkertijd is het verontrustend dat ontwrichtende klimaatverandering sneller gebeurt en de gevolgen erger zijn dan voorspeld door diezelfde wetenschappers.

De 'adults in the room', de politici, de CEO's, de ziekenhuisdirecteuren weten dit. Toch blijft een crisisaanpak uit. Ook blijft collectieve woede van de bevolking uit. Ik snap dat niet, want als je zelf kinderen hebt dan weet je dat hun toekomst er niet rooskleurig uitziet en jij daar nog iets aan kunt veranderen maar zij niet. Als we de evacuaties van Rhodos zien dan denken we blijkbaar niet collectief - dit is onze vakantie bij 1.2C opwarming. Hoe ziet de vakantie van mijn kind er over 30 jaar uit, bij 1.5C of 2C opwarming? Daar wil men liever niet aan denken en dat doet men dan ook niet.

Maar ook de beroepsgroepen die dit wel aan zien komen en ook kunnen zien wat de gevolgen voor hun werkveld zullen zijn slaan niet met hun vuist op tafel. Steeds meer zorgprofessionals, ambtenaren, wetenschappers, hoogleraren, journalisten en andere professionals sluiten zich aan bij Extinction Rebellion. Maar ze doen dit meestal op persoonlijke titel omdat hun ziekenhuis, hun ministerie, hun universiteit niet met de vuist op tafel slaat en ze eerder tegenwerkt. Het is toch vreemd dat de burgerlijk ongehoorzame activisten met hun "just stop oil" en "stop fossiele subsidies" de stem van de rede en wetenschap zijn in onze maatschappij? Waarom horen we dezelfde boodschap niet net zo hard van de professionals?

Dit geldt ook voor journalisten. Tot voor kort plaatste de NOS, ondanks hier vaak op gewezen te zijn, regelmatig vrolijke foto's van waterpret bij hitterecords. 7 juli waren twee klimaatactivisten uitgenodigd bij Op1 om over de hitterecords te praten. Ze werden afgezegd vanwege de val van het kabinet, terwijl vanuit journalistiek oogpunt dat eerste veel belangrijker is dan het tweede. Wat een gemiste kans om objectief gezien het belangrijkste onderwerp van de komende verkiezingen aandacht te geven. Dit is te vergelijken met de voorpagina's van de kranten in Amerika die de dag na de val van de Berlijnse muur volstonden met berichten over een seriemoordenaar wiens naam niemand nog weet.

De klimaatcrisis is de grootste gezondheidscrisis, de grootste mensenrechtenschending en het grootste falen van overheden om het land leefbaar te houden ooit. In het verleden hebben zich natuurlijk gigantische rampen voorgedaan, al dan niet door de mens veroorzaakt. Maar de klimaatramp zien we al decennia aankomen, hij raakt iedere wereldburger en we hebben alle middelen - wetenschappelijke, politieke en technische - om de gevolgen enorm te beperken.

Een ander voorbeeld: onze overheid is nog niet eens zover dat ze een brede publiekscampagne a la corona uitrolt waarin ze de kiezer informeert over de basis van klimaatwetenschap, de gevolgen voor ons land, en ons helpt desinformatie te onderscheiden. Als dit niet gebeurt dan zullen we in november geen goed geïnformeerde kiezersbasis hebben, wat toch de basis is voor democratie. Desinformatie, misinformatie en vertragingstactieken gaan ongehinderd rond en verspreiden zich als een virus. De gemiddelde kiezer hoeft maar een zaadje van twijfel te hebben om niet te kiezen voor ingrijpend klimaatbeleid.

Is het niet meer dan logisch dat de mensen die dit zien, die ook zien dat hun bedrijf, organisatie of overheid niet handelt naar de noodtoestand, geen andere manier zien om uiting te geven aan hun woede dan 9 september de A12 te blokkeren? Ze staan daar niet voor hun lol, ze staan daar om de heldere boodschap van klimaatwetenschap te verkondigen totdat iemand luistert of totdat Den Haag overstroomt. Wist u bijvoorbeeld dat de kinderen die nu geboren worden waarschijnlijk ruim een meter zeespiegelstijging gaan meemaken? Dit is al behoorlijk heftig. Maar hoe zullen zij het vinden dat we zelfs nu we dit weten olie op het vuur blijven gooien? Want de boodschap van klimaatwetenschap is behoorlijk eenvoudig: stop zo snel mogelijk met het uitstoten van CO2 en stop in ieder geval met het aanboren van nieuwe bronnen en het subsidiëren van nieuwe fossiele projecten. Toch is dat wat onze overheid doet, terwijl ze toch echt beloofd hadden hier voor 2023 mee te stoppen.

De vraag die Gail Bradbook, één van de oprichters van Extinction Rebellion, onlangs in een lezing stelde was: "Why would a species participate in the destruction of the life support systems that it relies on for its well-being?" Waarom zou een diersoort willens en wetens de systemen die haar in leven houden vernietigen? Een laatste voorbeeld: een groot deel van verloren levensjaren is te wijten aan luchtvervuiling. De druk op de gezonheidszorg zal door deze en andere klimaatgerelateerde redenen blijven toenemen. Daardoor zal de gezondheidszorg, die nu al net zoveel uitstoot als de luchtvaartindustrie, blijven groeien en daarmee bijdragen aan klimaatverandering en dus de gezondheid steeds meer schaden. Alle UMC's in Nederland weten dit en toch laten ze zelfs laaghangend fruit zoals standaard plantaardige maaltijden voor medewerkers en patiënten liggen. De gezondheidszorg ondermijnt dus de gezondheid - en dit is vrij ironisch.

De vraag die Bradbook stelt is al oud. In 1990 vergeleek Michel Serres onze aanpak van het klimaatprobleem al met een schip dat op een ijsberg afstevent en waarvan de kapitein alleen het bevel geeft om 10% snelheid te minderen. Nu we 33 jaar later iets minder snel op de ijsberg afvaren die inmiddels wel vlakbij is, zijn we nog steeds niet van richting veranderd.

Plato had hier ruim twee milennia geleden al een antwoord op. De mens is van nature afgeleid en denkt dat de schaduwen op de muur van de grot echt zijn. De werkelijkheid in de ogen kijken gaat gepaard met angst, onzekerheid en heftige emoties. Onze neiging is daarom terug te keren naar onze comfortabele stoel in de grot en onszelf wijs te maken dat wat we net zagen slechts een enge droom was. De mens, met andere woorden, is verslaafd en leeft in een bubbel die niet meer geworteld is in - in dit geval - de fysieke realiteit.

De werkelijkheid is in dit geval eenvoudig. Elke ton CO2 die we nu nog uitstoten maakt een crisis nog erger dan deze al is. Elke ton CO2 maakt het leven van onze kinderen en kleinkinderen nog moeilijker dan het al zal zijn. We hebben ook alle mogelijkheden om hier in een razend tempo mee te stoppen. En als iedereen die bereid is doet wat je kan dan sluit je je aan bij de grootste positieve beweging in de geschiedenis. Want veel mensen met wie ik spreek offeren hun vrije tijd op, nemen risico's verguisd te worden, trotseren zelfs doodsbedreigingen, lezen veel over wetenschap, en leven met de naakte waarheid die steeds zwaarder op ze drukt. Ze zijn allemaal overwerkt. Degenen die actief met klimaat bezig zijn raken uitgebrand. Ze hebben al veel bereikt maar ze hebben jou nodig, wat je ook kunt betekenen. 

We kunnen boos worden en als professional met onze vuist op tafel slaan, of stemmen op een partij die naar de wetenschap luistert, of onze mond opendoen in vergaderingen. We hebben juristen nodig om klimaatcriminelen aan te klagen en te zorgen dat de natuur rechten krijgt, artsen om tot ons door te dringen dat de volksgezondheid op het spel staat, ambtenaren en politici die vooruit durven te denken.

Maar hetgeen we het meest nodig hebben zijn mensen in posities van macht met moed. Rutte was bijvoorbeeld laf. Hij stond op de oevers van de Maas en zag wat klimaatverandering met zijn land zou doen, zei "no more blah blah blah but action, action, action" en sloeg andere stoere taal uit maar hij had de moed niet om door te pakken. Welke leiders in overheid, bedrijfsleven, media, recht en andere sectoren hebben dat wel?