Oppositie en maatschappelijke organisaties vernietigend over rechts akkoord, terreurboeren zijn blij

Nu oppositiepartijen, maatschappelijke organisaties en andere instellingen de hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB hebben kunnen doornemen, regent het reacties op wat inhoudelijk het nieuwe, ultrarechtse kabinet moet worden. Die reacties zijn niet van de lucht. Hoewel er hier en daar optimisme is, bijvoorbeeld bij KLM, de lobbyclub van de Israëlische overheid CIDI, de extremistische boeren van Farmers Defence Force en vermoedelijk ook de Efteling, regent het vooral kritiek. We zetten de commentaren voor je op een rijtje:

Oppositie

GroenLinks-Pvda-leider Frans Timmermans noemt het “zorgelijk” dat Geert Wilders “in het centrum van de macht” komt. Hij doet dat in een reactie op het regeerakkoord dat woensdagnacht werd gepresenteerd. Volgens Timmermans wordt Nederland de komende jaren geregeerd met “dominantie van een radicaal-rechtse partij”. Ook vraagt hij zich af of NSC- en VVD-leden, de partijen die op voorhand de grootste moeite hadden met samenwerken met de extreemrechtse PVV, dit voorgenomen beleid wel zien zitten: "Dit land dat zo'n behoefte heeft aan verzoening en aan het bouwen van bruggen zet nu iemand in het centrum van de macht zet die al twintig jaar bezig is met verdelen."

SP-leider Jimmy Dijk zegt: "Dit akkoord gaat niet de sociale vooruitgang bieden die mensen en ons land nodig hebben. Dit kabinet zal er zijn voor rijk rechts. Het eigen risico wordt niet afgeschaft, maar slechts gehalveerd en dat pas in 2027. De huren blijven onverminderd hoog. De verhoging van het minimumloon wordt teruggedraaid. Onze publieke sector moet versterkt worden zoals onze zorg, het onderwijs en OV. Daar blijven de investeringen uit, wordt zelfs op bezuinigd en blijft de markt dominant. Daarmee zal dit akkoord onze samenleving niet versterken, maar verder verdelen en de ongelijkheid vergroten. Zo wordt er weer niets gevraagd van de grote vermogens en recordwinsten. We moeten het geld halen waar het zit. Anders blijft onze samenleving verdeeld zonder dat onze welvaart wordt herverdeeld. Voor echte sociale vooruitgang is meer nodig. De SP is klaar voor harde oppositie."

D66-leider Rob Jetten noemt het zojuist gepresenteerde voorlopige regeerakkoord een akkoord dat vol staat "met luchtkastelen op financieel drijfzand". Jetten vindt de samenwerking tussen PVV, NSC, VVD en BBB een "wankele coalitie", met een akkoord dat geen antwoord biedt op de problemen van veel mensen. "Niet voor het onderwijs, het klimaat, de zorg en de woningbouw. Het is een akkoord dat Nederland terug achter de dijken plaatst en met minder samenwerking in de EU." Verder is Jetten niet blij met de aangekondigde bezuinigingen op onderwijs en het klimaat. Ook mist de D66-leider concrete keuzes voor de zorg. "Echte keuzes blijven uit. Nadat deze partijen een half jaar met elkaar gepraat hebben, is dat teleurstellend. De vier formerende partijen deden in de campagne grote beloftes aan de kiezer. Beloftes die zij nu niet nakomen. Grote problemen worden vooruitgeschoven." Verder zegt Jetten: "Nederland is het land van verdraagzaamheid, van het samen rooien. Deze coalitie kiest een tegenovergestelde koers".

PvdD-leider Esther Ouwehand spreekt van een "donkere dag voor Nederland". "Radicaalrechtse partijen hebben niks te zoeken in het centrum van de macht", zegt ze op X over de aangekondigde coalitie tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Ouwehand zegt dat haar partij pal staat "voor de rechtsstaat, de dieren, het klimaat en alles wat ons dierbaar is. En we zullen dit beangstigende politieke project keihard bestrijden". Die rechtsstaat "was bij Rutte al niet in goede handen", zegt Ouwehand. Maar dat wordt nu waarschijnlijk nog "een tandje erger".

Volt-leider Laurens Dassen noemt de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB een "nationalistisch keerpunt". Nu er een kabinet komt met de PVV "hebben de VVD en NSC de abnormale ideeën van Geert Wilders normaal gemaakt", aldus Dassen op X. "Nederland is gebouwd met een open vizier naar elkaar en naar de rest van de wereld. En nu, in een tijd van grensoverstijgende gevaren zoals oorlog en klimaatverandering wordt Nederland een gesloten land, een land dat zichzelf laat wijsmaken dat zolang we maar geen oogcontact maken met de wereld om ons heen, die wereld niet bestaat. Een valse en populistische belofte zonder visie." Verder zegt Dassen dat het tijd is voor "harde oppositie. Samen met andere leiders zal Volt laten zien dat er een waardigere politiek mogelijk is."

DENK-leider Stephan van Baarle spreekt van "een inktzwarte dag voor Nederland" nu er een regeerakkoord van "extreemrechtse slopers" ligt. Dat zei hij tegen de NOS. In de plannen van PVV, VVD, NSC en BBB zit volgens Van Baarle "heel veel wantrouwen tegen minderheden in Nederland, zoals vluchtelingen en Nederlandse moslims". De agenda van PVV-leider Geert Wilders "vol moslimhaat en discriminatie" is volgens Van Baarle in dit akkoord terechtgekomen. Daarom moet DENK de komende regeerperiode "een schild zijn voor al die minderheden in Nederland".

Vakbonden

Vakbond CNV zegt geschrokken te zijn  van de bezuinigingen die het aankomende kabinet wil doorvoeren. Volgens de vakbond is bestaanszekerheid een "holle frase" gebleken voor de formerende partijen, terwijl ze daar de verkiezingen mee wonnen. "Maar met dit akkoord zagen ze flink aan de financiële positie van miljoenen werkenden", aldus CNV-voorzitter Piet Fortuin. Hij verwacht dat de bezuiniging werkende mensen treft, met name mensen die al weinig verdienen. Zo gaat het minimumloon niet omhoog en wordt de WW volgens de bond ingekort. "Dit zijn voor ons flinke alarmbellen", aldus de vakbondsvoorzitter.

FNV noemt het hoofdlijnenakkoord van PVV, NSC, VVD en BBB een "rechtstreekse aanval" op de vakbeweging, de overheid en de solidariteit. De grootste vakbond van Nederland is erg ontstemd over voorgenomen bezuinigingen op het ambtelijk apparaat en het terugdraaien van de verhoging van het minimumloon. FNV-voorzitter Tuur Elzinga verwacht dat de bond de komende jaren hard gaat botsen met het nieuwe kabinet. "We hadden wel verwacht dat de publieke sector en werknemers te grazen genomen zou worden, maar dit gaat alle perken te buiten", zegt Elzinga.

De vier politiebonden maken zich ondertussen zorgen hoe het nieuwe coalitieakkoord en de ambities van de PVV, VVD, NSC en BBB zullen uitpakken in de praktijk. "We zien een enorme wachtlijst van prioriteiten die de politie moet oppakken", zegt Nine Kooiman namens de bonden, maar ze zet vraagtekens bij de uitvoerbaarheid ervan. "In het akkoord staat bijvoorbeeld dat personen met verward gedrag geen politieprioriteit meer moeten zijn, zodat de politie ruimte heeft voor kerntaken. Daar zijn we het als bonden helemaal mee eens. De partijen stellen voor deze werkzaamheden over te hevelen naar de zorg, maar in de paragraaf over de zorg lees ik niet hoe de zorgpartijen in staat worden gesteld om deze politietaak op te pakken."

Voorzitter Tamar van Gelder van de Algemene Onderwijsbond (AOb) ziet met lede ogen aan dat het ultrarechtse kabinet zich wil bemoeien met de inhoud van de lespaketten. Van Gelder zegt bang te zijn voor "overbodige bemoeienis" van de politiek als het gaat om seksuele voorlichting. "De keuzes hierover zijn aan de leraar", aldus Van Gelder. Ze vreest ook voor de gevolgen van een onderzoek naar de representativiteit van belangenorganisaties. Ook wijst ze op de voorgenomen bezuinigingen op onder meer hoger onderwijs en wetenschap, op het Fonds Onderzoek en Wetenschap en op de subsidieregelingen voor brede brugklassen en school en omgeving. "Deze bezuinigingen zijn onacceptabel", aldus Van Gelder.

Maatschappelijke organisaties

De aanstaande coalitie wil de problemen niet zien en schuift alles voor zich uit, vindt milieuorganisatie Greenpeace. Directeur Andy Palmen spreekt van "een struisvogelkabinet" en zegt: "In plaats van met lef te kiezen voor maatregelen die de problemen echt gaan oplossen, worden er valse beloftes gedaan die de natuur en het klimaat niet helpen." Greenpeace noemt het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB een "aanval op de natuur en daarmee ook op een schone, groene en welvarende toekomst van ons allemaal". Volgens de organisatie willen de partijen "een wereld behouden die in werkelijkheid niet meer bestaat".

Ook Milieudefensie reageert teleurgesteld op het hoofdlijnenakkoord. Directeur Donald Pols: "Het nieuwe kabinet denkt te kunnen regeren buiten de werkelijkheid van de rechtsstaat, de natuur en het klimaat. En doet veel te weinig om gevaarlijke klimaatverandering te stoppen, terwijl uit nieuw onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat de gevolgen daarvan Nederland nu al kopzorgen geven. Klimaatgeld gaat naar schijnoplossingen en het pamperen van grote vervuilende bedrijven, ten koste van mensen, de planeet en ontwikkelingssamenwerking."

UNICEF Nederland maakt zich ondertussen grote zorgen over de voorgenomen bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking en de asielplannen van het beoogde kabinet van PVV, NSC, BBB en VVD. Dat zegt de kinderrechtenorganisatie in reactie op het hoofdlijnenakkoord van de vier partijen. Door het schrappen van de spreidingswet verslechtert de positie van asielzoekerskinderen, aldus UNICEF. De spreidingswet, die de verdeling van asielzoekers over het land moest regelen, "voorkomt dat asielzoekerskinderen keer op keer moeten verhuizen, met alle gevolgen van dien voor hun onderwijs en mentale gezondheid", zegt directeur Suzanne Laszlo. De bezuiningen op ontwikkelingssamenwerking noemt ze “onbegrijpelijk”, gelet op de vele crises in de wereld. De plannen zullen "grote nadelige gevolgen hebben voor de huidige en toekomstige generaties van kinderen wereldwijd."

Het verhogen van de snelheid op de wegen naar 130 kilometer per uur is slecht voor de verkeersveiligheid. Dat zegt Veilig Verkeer Nederland (VVN). Een hogere rijsnelheid leidt bij een botsing tot een grotere impact en dus neemt de kans op ernstig letsel toe. De remweg is dan langer en mensen hebben minder tijd om snel te reageren. Omdat niet iedereen 130 kilometer per uur zal rijden, ontstaan grotere snelheidsverschillen tussen weggebruikers. Ook dat is gevaarlijk. "De minimumsnelheid op de Nederlandse snelwegen is 60 kilometer per uur, de maximumsnelheid is in dat geval meer dan twee keer zo hard", aldus VVN. Een combinatie van een hogere snelheid, afleiding en gebruik van alcohol en drugs vormt ook een verhoogd gevaar op de weg. Volgens de verkeersorganisatie levert de snelheidsverhoging bovendien "maar een beperkte tijdswinst op".

VluchtelingenWerk Nederland zegt dat het nieuwe kabinet "willens en wetens het asielsysteem" ontwricht. "Deze maatregelen zijn niet alleen vaak ongefundeerd en contraproductief. Ze zijn bedoeld om vluchtelingen het zo onaangenaam mogelijk te maken in Nederland" aldus voorzitter Frank Candel.

“Wij zijn niet trots maar beschaamd door het gebrek aan medemenselijkheid met de meest kwetsbaren in dit akkoord: mannen, vrouwen en kinderen op de vlucht”, aldus Tineke Ceelen, directeur van Stichting Vluchteling. Ze noemt het "verdrietig" dat ‘het strengste asielbeleid ooit’ met trots gepresenteerd wordt.

Het Nederlands Palestina Komitee (NPK) noemt het "een slechte zaak" dat de aanstaande ultrarechtse coalitie de Nederlandse ambassade in Israël wil verplaatsen van Tel Aviv naar Jeruzalem. Volgens voorzitter Robert Soeterik is deze stap in strijd met het internationale recht. Eind 2022 dienden PVV-leider Wilders en partijgenoot en vuurwapengevaarlijke Likud-marionet Gidi Markuszower al een motie in voor de verplaatsing van de ambassade. Deze werd toen verworpen. "Het gaat hier om bezet gebied, Israël heeft Oost-Jeruzalem geannexeerd", zegt Soeterik. "De meeste staten in de wereld erkennen de bezetting en annexatie niet. De verhuizing naar Jeruzalem zou dus betekenen dat de ambassade in geannexeerd gebied komt en dat mag niet."

De Groningse gemeente Westerwolde, waar Ter Apel onder valt, zegt het "onbegrijpelijk" te vinden dat de PVV, VVD, NSC en BBB af willen van de spreidingswet. "We hebben ons als gemeentebesturen gezamenlijk uitgesproken voor het belang van de wet. Dat er nu drie maanden na het ingaan van de wet plannen liggen om deze niet uit te voeren is onbegrijpelijk", aldus waarnemend burgemeester Leendert Klaassen.

De Woonbond ziet in het coalitieakkoord "veel te weinig ambitie om de wooncrisis aan te pakken". Dat laat de belangenvereniging van huurders in een reactie weten. "PVV, VVD, NSC en BBB kiezen voor hogere huren en minder nieuwbouw van sociale huur, terwijl huizenbezitters uitstekend beschermd blijven", stelt de Woonbond. "De kans is aanzienlijk dat gemeenten minder sociale huurwoningen zullen bouwen, nu ze af mogen wijken van de minimumplicht. Ook mogen sociale verhuurders de huren jaarlijks met inflatie verhogen. Daarmee wordt er geen rekening gehouden met pieken in de inflatie en wordt er onvoldoende ingezet op het verbeteren van de betaalbaarheid." Het huurbeleid moet er volgens de Woonbond de komende jaren op gericht zijn dat huurders minder van hun inkomen kwijt zijn aan huur. "Op basis van dit akkoord zal hier komende jaren niets van terechtkomen."

Lhbti-belangenorganisatie COC Nederland maakt zich zorgen over het akkoord dat PVV, VVD, NSC en BBB hebben bereikt. De partijen willen onder meer voorlichting op scholen aanpassen. "Juist de meest kwetsbare mensen worden daardoor geraakt", zegt een woordvoerder. In het akkoord staat onder meer dat de doelen over relationele en seksuele voorlichting op scholen "neutraal" moeten zijn en "beter toegesneden op de leeftijd van leerlingen, in het bijzonder in het basisonderwijs". COC Nederland vraagt zich af wat daarmee wordt bedoeld. "In de regels staat nu alleen dat je moet leren respectvol om te gaan met diversiteit. Hoe veel neutraler wil je het hebben? Ik kan me niet voorstellen hoe dat nog neutraler moet", aldus de organisatie die ook vreest voor lhbti'ers uit andere landen. "Stel je voor dat je vlucht door de doodstraf in Iran, of als je je verzet tegen antihomowetten in Rusland, Oeganda of Ghana. Het strenge asielbeleid zal je treffen. Je verliest dan het laatste beetje steun uit Nederland. Heel zorgelijk en buitengewoon onverstandig."

Michiel Servaes, algemeen directeur Oxfam Novib maakt zich grote zorgen: “We leven in een tijd van grote conflicten en miljoenen mensen in nood en op de vlucht, terwijl de klimaatcrisis zowel dichtbij als veraf grote uitdagingen met zich meebrengt. Je zou dan verwachten dat de politiek een stevige stap vooruitzet. Omdat wij als land een verantwoordelijkheid dragen en zelf belang hebben bij een stabiele, solidaire en welvarende wereld. Helaas lijkt de nieuwe radicaal-rechtse coalitie precies het tegenovergestelde te doen. Met een naar binnen gekeerde blik keren ze de wereld de rug toe. Dat is onverstandig en gebaseerd op een schijnwerkelijkheid.”

De vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties UNHCR is "zeer bezorgd" over de plannen van de nieuwe coalitie op het gebied van asiel. De Nederlandse afdeling van de organisatie is kritisch op de voorgenomen hervormingen van het "hele asiel- en migratiestelsel", zoals in het akkoord staat, en de gezinshereniging. "We zijn erg ongerust of dit niet uitdraait op de ontmanteling of versobering van het asielsysteem", zegt het hoofd van UNHCR Nederland, Andrea Vonkeman, tegen het ANP. Die zorgen gaan volgens haar voornamelijk over het uitroepen van een "asielcrisis", de intrekking van de spreidingswet en het inperken van gezinshereniging. Dat laatste is volgens de UNHCR mogelijk in strijd met het recht op het gezinsleven, een mensenrecht.

Volgens actiegroep Extinction Rebellion (XR) is het akkoord tussen de formerende partijen "gebaseerd op eigenbelang, kortzichtigheid en vreemdelingenhaat". De klimaatactivisten zeggen dat de vier partijen bewust kiezen voor "klimaatchaos, instorting van ecosystemen en massale sterfte. Hiermee schenden deze partijen hun grondwettelijke plicht om voor mensen en het milieu te zorgen, niet alleen in Nederland, maar ook daarbuiten".

Blije boeren

Niet iedereen is kritisch, er is ook lof te horen. Van boerenterreurorganisatie Farmers Defence Force bijvoorbeeld. "Vijf jaar protesteren is toch niet voor niets geweest, een kroon op ons werk", reageert voorman Mark van den Oever, die met zijn achterban nu geen asbest meer op de snelweg hoeft te storten of met trekkers provinciehuizen hoeft binnen te rijden.

Tweede Kamerlid en demissionair staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66) en Kamerlid Pieter Grinwis (ChristenUnie) vragen een CPB-doorrekening aan van het hoofdlijnenakkoord, melden ze op X. Vijlbrief spreekt van een "rommelige financiële onderbouwing zonder inzicht in uitkomsten".