Opleiden om in te spelen op toekomstige arbeidskrapte? Onbegonnen werk

De arbeidsmarkt staat onder grote druk; tot 2022 blijft er een groot tekort aan o.a. fysiotherapeuten, verpleegkundigen, leerkrachten en bouwvakkers. Dit wees onderzoek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) deze week uit. De prognoses worden gebruikt in de studiebijsluiter van verschillende opleidingen: “Bezint eer ge begint” is het devies als het gaat om studiekeuze. Kies niet zomaar een opleiding omdat je het leuk vindt, maar denk vooral aan het baanperspectief.

Het is typisch advies wat je van je ouders zou ontvangen, de pretbedervers. Gelukkig hebben zij, ondanks hun goede bedoelingen, het wel vaker bij het verkeerde eind. Onderzoek volgens de Nationale DenkTank heeft al in 2016 uitgewezen dat opleiden voor de arbeidsmarkt haast onbegonnen werk is; de vraag op de arbeidsmarkt schiet over tijd namelijk alle kanten op. In plaats van de indruk te wekken dat met een studiebijsluiter de leerlingen wel goed terecht komen, moet Nederland allereerst kijken naar het arbeidspotentieel wat we wél hebben, maar voor wie op dit moment géén perspectief op werk wordt geboden. Kijk bijvoorbeeld naar jongeren met een arbeidsbeperking, statushouders, werkenden wiens baan verandert door technologische ontwikkelingen en 55-plussers in de bijstand.

Zo staan jongeren met een arbeidsbeperking te trappelen om mee te doen op de arbeidsmarkt, maar is 90 procent van de werkgevers niet bereid om mensen met een arbeidsbeperking aan te nemen, liet het SCP onlangs zien. Dit komt deels door verkeerde percepties bij de werkgever: het is eerder de beperkte manier van denken over werk dan de beperking zelf die jongeren tegenhoudt. Toch is er veel te winnen door het voor werkgevers makkelijk te maken de talenten en regelingen te zien.

Een andere groep die niet vaak vanuit een arbeidsbril wordt bekeken zijn de nieuwkomers, oftewel statushouders. Zij moeten lang wachten in een niet-stimulerende omgeving als het AZC. Volstrekt onnodig, zeker wanneer je je realiseert dat een nieuwkomer in slechts 3 maanden opgeleid kan worden tot een volwaardig VCA diploma (inclusief cursus vakjargon), waarna hij of zij direct in de bouw aan de slag kan. Met dezelfde logica creëer je ook een nieuwe groep talent voor andere krapteberoepen.

Ook ligt er veel talent in de ervaren, oudere werknemers die nu in functies werken die drastisch dreigen te veranderen door automatisering en robotisering. In 60 procent van de banen gaat het takenpakket veranderen. Hoewel werknemers wel willen meekomen, hebben ze wel een steuntje in de rug nodig om ook op de golf van robotisering mee te surfen. Werkgevers bieden soms al scholing aan maar daar wordt te weinig, te willekeurig en bovenal te laat gebruikt van gemaakt. Een nieuwe economie vraagt om een nieuw soort scholing. Verspild talent verdwijnt nu de bijstand in, puur omdat we niet vroeg genoeg het gesprek aangaan over waar hun talent wel nodig is.

Het is de bijstand waar misschien nog wel het meeste ongebruikte potentieel ligt. Op dit moment verkeren 170.000 55-plussers in de bijstand. Wat heeft de samenleving eraan dat zij 5 keer per week, 200 keer per jaar moeten solliciteren? Benut hun potentieel beter en geef mensen de vrijheid en tijd om zelf te kiezen wat zij willen betekenen voor de maatschappij.

We moeten voorbij economische golven een arbeidsmarkt bouwen die sterk is in haar flexibiliteit; klaar om mee te bewegen daar waar krapte ontstaat en mensen op te vangen wanneer ze stil staan. Betrek de groepen die nu aan de zijlijn staan van de Nederlandse arbeidsmarkt. Niet alleen is de arbeidsmarkt dan in staat de vraag het hoofd te bieden, maar ontstaat er ook ruimte voor een meer inclusieve arbeidsmarkt. Alleen op deze manier kan het voor iedereen leuk blijven.