Opgestapt of opgeofferd?

De verkiezingscampagne voor de Provinciale Staten en de Eerste Kamer heeft voor de derde keer een nieuwe dimensie gekregen. En iedere keer was het een VVD’er die daarvoor verantwoordelijk was. Na het wekenlange gedoe rond de integriteit van Mark Verheijen wist premier Rutte met zijn uitspraak over stervende jihadgangers de aandacht te verleggen. Prompt steeg de VVD in diverse peilingen. Het aftreden van Opstelten en Teeven drukt de VVD echter weer terug in de verdediging en versterkt het beeld van een kabinet dat zich van conflict naar conflict sleept. Grote vraag is of minister Opstelten zelf is opgestapt of dat hij is opgeofferd door de VVD omdat aanblijven nóg meer schade had aangericht.

Scenario 1: VVD dwong Opstelten op te stappen Met angst en beven keek men binnen de VVD uit naar het geplande Kamerdebat van vandaag over de bonnetjesaffaire. Toen maandag duidelijk werd dat er tóch een betalingsbewijs op het ministerie van Veiligheid en Justitie was gevonden slonken de reeds geringe kansen op een enigszins aanvaardbare verdediging tot het nulpunt. De messen van de oppositie waren met honderd schriftelijke vragen al vlijmscherp geslepen. Na het vinden van het bonnetje en de daarop volgende dreigementen vanuit de oppositie moeten Rutte & co het schrikbeeld hebben gekregen van een roedel hyena’s die zich hongerig rond een gewonde leeuw verzamelen, wachtend op het moment dat ze de genadebeet kan uitdelen. Normaal al pijnlijk, maar het vooruitzicht van een gesloopte Opstelten die dagenlang het beeld van de campagne zou bepalen maakte het geplande debat nog onaangenamer voor de VVD. Dan maar de vlucht naar voren moet Rutte gedacht hebben. Hopende dat het hem lukt het aftreden in de beeldvorming als daadkrachtig te kunnen neerzetten en nog te redden wat er te redden valt. En met een beetje geluk gaat het in het huidige hijgerige klimaat vanaf donderdag al weer ergens anders over. Dus werd boegbeeld Opstelten geslachtofferd met in zijn kielzog de woedende Teeven die het duidelijk niet eens was met de gekozen lijn.

Voordelen: geen pijnlijk debat voor de VVD, de toch al aangeschoten Opstelten kan zo geloosd worden, het komt daadkrachtig over en de vlotte prater Rutte kan zelf de woordvoering namens de VVD op dit punt doen en proberen te aandacht zo spoedig mogelijk te verleggen naar de ‘successen’ van zijn beleid.

Scenario 2:  De PvdA wilde Opstelten-Teeven niet langer steunen Dat de PvdA niets moest hebben van de rechtse VVD crime fighters was een publiek geheim. De toch al zo geplaagde PvdA zag net als de VVD enorm op tegen het Kamerdebat. Als coalitiepartij werden zij geacht Opstelten niet af te vallen. Men vreesde dat een nieuwe schertsvertoning, waarin de PvdA recht moest lullen wat krom was, de toch al minimale geloofwaardigheid onder het electoraat nog verder zou aantasten. Het is denkbaar dat de PvdA achter de schermen de druk op de VVD om Opstelten te laten vallen behoorlijk heeft opgevoerd. Dat het daarmee voor de bij de PvdA zeer impopulaire Teeven onmogelijk zou zijn nog wél aan te blijven was meteen een mooie bijvangst.

Toch lijkt dit scenario niet heel waarschijnlijk. De kans op een kabinetscrisis zou in dit scenario behoorlijk zijn geweest en dat vormt met de Statenverkiezingen voor de boeg een wel heel groot risico. Bij de PvdA zullen ze er in elk geval geen traan om laten. Sterker: Het aftreden van de crimefighters is en spaarzaam hoogtepuntje in een verder vrij kleurloze campagne.

Scenario 3: Opstelten is uit zichzelf opgestapt Vriend en vijand zijn het er over eens dat Opstelten naar alle waarschijnlijkheid naar eer en geweten de Kamer heeft ingelicht maar gewoon niet over de juiste informatie beschikte. Het kan heel goed zijn dat de rasbestuurder Opstelten de ultieme consequentie verbond aan de politieke doodzonde, namelijk het niet juist informeren van de Kamer. Ook kan het zijn dat hij na de bakken met cynisme en bijtende kritieken van het laatste jaar er ineens genoeg van had en er geen zin meer in zich nog een keer in een pijnlijk debat te moeten begeven. Ook Rutte verklaarde uitdrukkelijk dat Opstelten zelf zijn conclusies zou hebben getrokken.

Maar dan blijf ik me afvragen waarom Teeven Opstelten niet vanaf het begin heeft geïnformeerd? Hij wist namelijk wél alle details van de omstreden deal met crimineel Cees H., riep hij zelf zo hard.

Hoe dan ook, voor zijn rol als oud-burgemeester van mijn mooie stad Rotterdam heb ik veel respect voor Opstelten. Vooral de wijze hoe hij gehandeld heeft tijdens de moord op Pim Fortuyn kan tot op de dag van vandaag rekenen op zeer veel waardering bij heel veel Rotterdammers. Hij had wat mij betreft een mooier afscheid verdiend.

Niet onbelangrijk is te weten welke partijen kunnen profiteren van deze nieuwe klap voor de VVD. Reken maar dat alle spindoctors afgelopen nacht hebben nagedacht hoe ze dit vertrek de komende dagen zullen duiden. Er vanuit gaande dat eventueel teleurgestelde VVD-kiezers vooral zullen uitwijken naar PVV en CDA lijken zij voorlopig de lachende derde te worden.

Maar onderschat Rutte niet. Hoewel de zoveelste affaire onder zijn leiding zijn gezag verder aantast en weliswaar opnieuw vragen opwerpt over zijn politieke antenne, lijkt het wel alsof niets hem van de wijs kan brengen. Telkens weet Rutte tegenslag te overwinnen en sterker terug te komen. Zijn krediet lijkt welhaast nog hoger dan het uiteindelijke bedrag van de Teevendeal. Of is Cees H. dan uiteindelijk toch een bon te ver? Het wordt een spannende week!