Op naar de volgende populistische partij
Diverse rechts-populistische partijen hebben de aflopen jaren triomfen gevierd in Nederland, maar hun glorietijd duurde zelden lang.
De net bestaande Lijst Pim Fortuyn haalde in 2002 26 zetels en trad meteen toe tot Balkenende I. Dit kabinet zat er slechts een paar maanden. Bij de volgende verkiezingen in het jaar erop verloor de LPF ruim twee derde van haar zetels. In 2008 werd de partij opgeheven. In de jaren daarvoor leidde ze al een zieltogend bestaan, dat voornamelijk gevuld was met ruzies.
Ook Rita Verdonk maakte in 2007 furore met Trots Op Nederland, opgericht nadat ze uit de VVD was gestapt. In de peilingen steeg deze partij niet lang daarna tot een zeteltje of 30. Maar ook hier zorgden twist en tweedracht ervoor dat het virtuele succes snel tot het verleden behoorde. En echte resultaten bleven helemaal uit, want bij de Kamerverkiezingen van 2010 wist TON geen enkele zetel te bemachtigen.
Voor Forum voor Democratie ziet de toekomst er evenmin zonnig uit. Deze partij kwam in 2017 met 2 zetels in de Tweede Kamer. In 2019 boekte zij een gigantische winst bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten. Omdat de Statenleden de samenstelling van de senaat bepalen, kreeg Forum daar maar liefst 12 zetels. Daarmee zou het de grootste fractie in de Eerste Kamer zijn. Maar dat feest was snel voorbij. Eindeloze conflicten droegen ertoe bij dat FvD inmiddels nog slechts 1 zeteltje over heeft in de senaat. In deze ‘chambre de réflexion’ zitten inmiddels nóg drie afsplitsingen van Forum. In de Tweede Kamer zijn dat er twee. Partijleider Thierry Baudet mag zich een ongeluk twitteren over alle complotten die hij overal ontwaart, de kans dat de Uil van Minerva ooit nog zal opstijgen lijkt heel klein.
Een uitzondering vormt wellicht de PVV van Geert Wilders. Die partij is nog steeds een van de grootste in de Tweede Kamer. Daarbij moet worden aangetekend dat de PVV er al jaren niet meer in slaagt haar hoogtepunt uit 2010 te evenaren, laat staan te overtreffen. De partij blijft steken op circa 20 zetels of minder. Vermoedelijk heeft ze zeer trouwe, uiterst radicale aanhangers, maar zij vormen in het allergunstigste geval niet meer dan een zevende van het electoraat. Dat Wilders en zijn volgelingen nog ooit tot een regering zullen toetreden, of daaraan gedoogsteun mogen verlenen zoals tijdens Rutte I, kan als hoogst onwaarschijnlijk worden bestempeld. Zeker omdat alle serieus te nemen partijen luid en duidelijk hebben laten weten niet meer met hem te willen samenwerken.
Je kunt je afvragen waarom kiezers toch telkens weer het vakje voor een populistische partij blijven roodkleuren. Hebben ze dan niet in de gaten dat hun droom van een lelieblank, door grimmige grenswachters bewaakt Nederland nooit zal uitkomen? Nee, dat hebben ze blijkbaar niet. Veel Verontruste Vaderlanders smachten nog steeds naar een Verlosser die daadwerkelijk het Catshuis betreedt en hun extreme wensen in vervulling brengt. Lukt het niet met Pim, dan maar met Rita. Of met Thierry. Of, als dat ook een halvegare blijkt, met Joost Eerdmans. Of met Caroline van der Plas.
Die laatste twee doen het op dit moment uitstekend in de polls. Ik voorspel een prachtige uitslag voor hun partijen bij de Provinciale Staten- (en dus senaats)verkiezingen volgend jaar. Misschien presteren ze vervolgens bij de Tweede Kamerverkiezingen evenmin slecht. Maar daarna is het (als niemand tijdens de formatie tenminste zijn hoofd verliest) ook afgelopen met ze. Mokkend zullen ze naar de oppositiebankjes verdwijnen, net als hun voorgangers, om zich daar te gaan zitten verbijten. Hun kiezers zullen hen teleurgesteld in de steek laten. Maar vrees niet, populisten: hun opvolgers staan vast alweer klaar.