Oorlog in Oekraïne laat zien dat niet iedere vluchteling gelijk is

Een van de weinige lichtpuntjes van de afgelopen dagen: de massale solidariteit met de Oekraïense bevolking. Overal worden Oekraïense vluchtelingen met open armen ontvangen. De actiedag voor Oekraïne is nu al een van de meest succesvolle inzamelingsacties van Giro555 en duizenden Nederlanders hebben aangegeven wel een Oekraïens gezin in huis te willen opvangen.

Nou is mijn bescheiden appartement te klein voor een gezin maar om toch mijn solidariteit te tonen besloot ik naar een protest op de Dam te gaan. Het was hartverwarmend om te zien hoe begaan iedereen was met Oekraïne maar toch bleef er nadien een ongemakkelijk gevoel aan mij knagen. Want zoals sommige Twitteraars en opiniemakers al was opgevallen legt deze solidariteit tegelijkertijd pijnlijk bloot hoe Europa de afgelopen jaren is tekortgeschoten in het beschermen van vluchtelingen uit andere landen. Een paar jaar terug had ik naast mijn studie een bijbaan waar ik vluchtelingstudenten begeleidde en maakte ik van dichtbij mee hoe het ook heel anders kan gaan. De vluchtelingen die ik sprak – uit Syrië, Jemen of Irak – kregen geen warm onthaal met dekentjes en soep. Integendeel, voor hen werd het zo moeilijk mogelijk gemaakt om Europa te bereiken. De boodschap die ze direct of indirect te horen kregen: blijf weg.

Opvallend is dat Polen en Hongarije voorop lopen bij het opvangen van Oekraïense vluchtelingen, terwijl juist deze landen zich de afgelopen jaren hebben hardgemaakt voor een streng immigratiebeleid. In de afgelopen jaren noemde de Hongaarse premier Viktor Orbán migranten onder andere een “mosliminvasie” en “vergif” en stelde hij dat zijn land “niemand zou binnenlaten”. Aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen zijn de afgelopen winter nog migranten doodgevroren, ze konden geen kant op, zowel de Poolse als de Wit-Russische grenswacht wilden ze niet doorlaten. Wie denkt dat Nederland het veel beter doet, heeft het echter ook mis, want ook Nederland haalt de Europese herverdelingsafspraken van asielzoekers elk jaar niet. Zelfs van de belofte om 50 kinderen vanuit het mensonterende vluchtelingenkamp Moria naar Nederland over te brengen kwam niks terecht. Slechts twee kinderen konden daadwerkelijk naar Nederland komen.

Het strenge Europese migratiebeleid gaat soms zelfs zo ver dat internationale wetten en verdragen worden overtreden. Zo blijkt uit tal van getuigenissen dat er systematische pushbacks plaatsvinden rond de Egeïsche Zee tussen Griekenland en Turkije en in de Balkan. Frontex, de Europese grens- en kustwacht, zou hierbij assisteren. Deze pushbacks, waarbij migranten terug de grens worden overgezet, gebeuren in de meeste gevallen met grof geweld. Mannen, vrouwen en kinderen worden routinematig afgeranseld en vernederd waarbij spullen als geld en telefoons worden afgepakt. In enkele gevallen werden migranten zelfs overboord gegooid met de verdrinkingsdood tot gevolg. In 2021 vonden er volgens een onderzoekscollectief van verschillende Europese organisaties zo’n 12.000 van dit soort illegale pushbacks plaats.

Wie aan de verdrinkingsdood weet te ontsnappen is nog niet uit de problemen. Neem bijvoorbeeld de migranten die worden teruggestuurd en onderschept door de Libische kustwacht. Overkomt je dit, dan kom je waarschijnlijk terecht in een detentiecentrum van het Department for Combatting Illegal Migration (DCIM). Een chique klinkende naam voor door de EU gesubsidieerde detentiecentra die gerund worden door lokale milities. Het leven in zo’n gevangenis is geen pretje: je zit opgesloten in een overvolle kamer zonder licht met te weinig ruimte om te kunnen bewegen. Willekeur, geweld, afpersingen en verdwijningen zijn aan de orde van de dag, zo blijkt uit een Amnesty rapport. Het handelen van Europese landen heeft zo direct én indirect duizenden doden tot gevolg.

Niet alleen is het asielzoekers de afgelopen jaren steeds moeilijker gemaakt om Europa te bereiken, ook worden de vrijwilligers die hen hulp verlenen geïntimideerd met rechtszaken en lange gevangenisstraffen. Wetten die zijn bedoeld om mensensmokkel tegen te gaan worden ingezet om mensen op te pakken die voedsel uitdelen, medische hulp verlenen of zelfs een douche aanbieden.

Het keiharde Europese migratiebeleid van de afgelopen jaren is een grove schending van mensenrechten en het recht op een eerlijke asielprocedure – zoals onder meer staat beschreven in het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. De complete draai van Europese landen in de afgelopen week is dan ook allerminst opmerkelijk te noemen. Of de solidariteit met Oekraïne zich ook gaat uiten richting asielzoekers die niet dagelijks in het nieuws komen valt nog te bezien. Neem de Deense regering: terwijl zij de deuren opent voor Oekraïense vluchtelingen worden nog steeds verblijfsvergunningen ingetrokken van Syriërs die in hun thuisland het risico lopen opgepakt of vermoord te worden. Kortom, het is tijd om te stoppen met deze dubbele standaard en solidariteit te tonen met iedereen die voor gevaar vlucht en bij ons aanklopt.