‘Oorlog in Europa’? En de duurzame vrede dan?

Europa kan nimmer moreel en geopolitiek failliet gaan als Europese waarden worden ingezet om een oorlogsconflict te beëindigen. 

Hoeveel ruimte is er nog om niet mee te gaan met de bestaande benaderingen over de Oekraïne-oorlog? Het bloederige conflict zet Europa zeer onderdruk: solidair zijn met de Oekraïense bevolking maar geen Russische oorlogshandelingen riskeren die andere landsgrenzen overschrijden. Dit gemeenschappelijk uitgangspunt betekent nog niet dat er overeenstemming bestaat over de juiste opstelling.

Buitenlandredacteur Arnout Brouwers laat in zijn commentaar in de Volkskrant van oudejaarsdag een opvatting horen die als heersend kan worden beschouwd. In mijn samenvatting: de Oekraïne-oorlog heeft een mondiaal karakter, het verzwakte Europa heeft zich door Rusland laten verrassen en concentreerde zich vooral op diplomatie en gas. Westerse eenheid is blijvend nodig en steun met wapens aan Oekraïne is noodzakelijk wil Poetin niet als overwinnaar naar voren komen. In zo’n situatie – Poetin als overwinnaar - is Europa moreel én geopolitiek failliet.

Het sterke aan deze redenering is haar geweldige eenvoud. Een schuldbewust ‘wij tegen zij’ en een finaal oordeel over het definitief ten onder gaan (van Europa) als we niet de noodzakelijke wapens leveren.

Maar deze eenvoud kan niet lang stand houden als we vanuit Europa enkele feiten op een rijtje zetten. Militaire experts – daartoe gevraagd – kunnen niet aangeven bij welke hoeveelheid wapens een Russische nederlaag in het verschiet ligt. Amerika is de grootste wapenleverancier richting Kyiv. Maar Amerika is een zwakke schakel omdat het land zelf tot op het bot verdeeld is. Wat staat te gebeuren als een Republikeinse meerderheid tot een wapenstop overgaat? In Europa leeft het besef – niet bij Brouwers – dat Rusland ook deel is van het Europese continent. Alle aandacht gaat uit naar de van oorlogsmisdaden verdachte Poetin maar hoe staat het met het Russische volk? Berichten laten zien dat drie groepen het met elkaar oneens zijn. De grote groep volgers die Poetin het vertrouwen geeft – al dan niet gedwongen. Een kleine groep die zich afzet tegen de oorlog (en vervolgd wordt of deels gevlucht) en een groep fanatici die Oekraïne ziet als een eerste stap. 

Europa kan nimmer moreel en geopolitiek failliet gaan als Europese waarden worden ingezet om een oorlogsconflict te beëindigen. Daar waar het denken van de Volkskrantredacteur ophoudt begint een andere realiteit pas tot ontwikkeling te komen, maar dat vereist verbeeldingskracht en overtuiging. Deze bloederige oorlog kent geen overwinnaar maar alleen verliezers. Een volk waarnaar onze sympathie uitgaat, raakt zwaar uitgeput terwijl het land in puin geschoten is. Zelfs met extra wapens gaat dit proces door. 

De EU moet wereldwijd krachten verzamelen – landen , ngo’s - om Poetin ervan te overtuigen dat zijn missie geen kans van slagen heeft. De EU moet ook openlijk laten zien dat steun gegeven wordt aan Russische burgers die zich verzetten tegen het regime. 

Experts hebben het al eerder gezegd: vredesonderhandelingen worden in de eerste fase niet zo genoemd. Er worden kleine stappen overeengekomen – over wapenstilstanden, humanitaire hulp, voedselsteun, etc. – en deze worden niet door een van de partijen geclaimd. De VN kan daarbij met kennis en kunde dit proces ondersteunen.

Europese burgers kunnen hun stem luid en duidelijk laten horen als steun in de rug van de EU.

‘Oorlog in Europa’ heet de titel van het Volkskrant-commentaar. Simpeler kan het niet. Maar het kan en moet anders ook al kost het de nodige denk- en verbeeldingskracht: ’Europa op weg naar duurzame vrede’. Een ingewikkelde opdracht maar wel een met perspectief.