Ook Schoofs onderwijsparagraaf bedreigt de vrijheid

Betekent een keuze voor het onderwijs straks dat je als docent jezelf moet verloochenen?

Door alle heisa rond de asielwet is er weinig aandacht voor wat er nog meer in het Regeerprogramma staat om vrijheid en democratie stukje bij beetje de nek om te draaien. Bijvoorbeeld dit:

“We verwachten van leraren dat ze werken met onderwijsmethodes die bewezen effectief zijn vanuit de wetenschap en de praktijk en verder politiek neutraal zijn. Daarnaast zetten we in op neutrale en leeftijdsadequate doelen in zowel het basis- als voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld waar het gaat om relationele en seksuele vorming. We bevorderen de kwaliteit en het doeltreffende gebruik van toetsen”.

Hier wordt de vrijheid van onderwijs die al in 1848 door Thorbecke en de zijnen in het Nederlands staatsbestel is verankerd, principieel aangetast. Regeringen stelden in ons land wel eisen aan de kennisniveaus en de opleiding van het personeel maar zij bemoeiden zich principieel niet met de richting van het onderwijs. Het is hier nooit voorgekomen dat lesmateriaal afhankelijk was van goedkeuring door de overheid. Scholen en docenten bepalen zelf wat zij de leerlingen voorschrijven. Nu moet het allemaal “politiek neutraal” zijn.

Ook de “doelen” moeten neutraal en leeftijdsadequaat zijn, gaat de regeerverklaring verder, vooral wanneer het over seks gaat.

De meerderheid van de Nederlandse scholen heeft een levensbeschouwelijke achtergrond. In 1917 is bepaald dat zij evenveel rechten hebben als het openbaar onderwijs. Dat maakte deel uit van een grote politieke uitruil, die Nederland eindelijk het algemeen kiesrecht bracht.

Nu lopen deze scholen kans dat controleurs van de overheid in het lesmateriaal komen snuffelen om vervolgens de docenten af te luisteren. Zijn hun woorden wel neutraal genoeg? Dat niet alleen. Deze nieuwe benadering zal activistische ouders zeker inspireren de meester of de juf van gebrek aan neutraliteit te beschuldigen als hun kind met verhalen thuis komt die ze niet bevallen. Wat zeggen ze daar voor de klas? Wat voor boeken liggen er in de leeshoek? Wordt hier geen indoctrinatie bedreven? Zo kan een school een ideologisch slagveld worden met leraren die op eieren lopen om maar niets te miszeggen. Dan houdt en keuze voor het onderwijs tevens zelfverloochening in tenzij je opvattingen in het pulletje van de bovenbazen vallen, natuurlijk.

Dat in de Regeerverklaring speciale aandacht wordt besteed aan seks, is een veeg teken. Hier wordt een buiging gemaakt naar de reactionaire verspreiders van leugens en desinformatie, die beweerden dat leerlingen in de klas werden aangespoord van geslacht te veranderen. Scholen hebben in Nederland de afgelopen halve eeuw aangetoond dat zij zeer wel in staat zijn onderwijs te geven over liefde en seks met aandacht voor de vele varianten op dit gebied. Als dan een of andere regenjas van de staat binnenkomt om op de zogenaamde neutraliteit toe te zien, betekent dat alleen maar dat een aantal aspecten die nu wel aan de orde komen, tot taboe worden verklaard. In de regeringsverklaring staan mooie woorden over burgerschapsonderwijs, dat zich moet richten op de kernwaarden van de democratische rechtsstaat, vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Ingekleurd met de passages over neutraliteit zal dit alles verworden tot een van boven opgelegde, optimistische staatsleer die kinderen leren wie wel solidariteit verdienen in dit zo zo gave land en wie niet. Anders maak je daar, zoals wordt aangekondigd, geen aparte wet voor. Waarin kinderen leert wie wel solidariteit verdienen in dit zo gave land en voor wie geen plaats is onder onze zon.

Dit alles brengt niet alleen de vrijheid van meningsuiting in gevaar maar is ook zeer schadelijk voor de kwaliteit van het onderwijs. Leerlingen hebben geen recht op “neutraliteit” maar op eerlijk en onpartijdig onderwijs. Dit betekent dat zij kennis maken met een rijk geschakeerd palet van levensbeschouwingen en opvattingen die allemaal hun deel krijgen voor de klas terwijl de docent de leerlingen de ruimte geeft hun eigen beredeneerde positie in te nemen. Datzelfde geldt voor het lesmateriaal. Dat dient niet neutraal te zijn maar veelzijdig en de leerlingen te confronteren met uiteenlopende invalshoeken. Dat geldt nadrukkelijk ook voor alles wat met seks en gender te maken heeft. Een docent kan dit prima doen zonder zichzelf te verloochenen. Zo werkt dat in een vrij land. Nu onze samenleving zo divers is geworden, verdient deze benadering net zo goed de nadruk, waar het gaat om kennisverwerving over de uiteenlopende culturen en tradities die hun plaats hebben gevonden in Nederland.

Het zijn maar een paar zinnetjes in de Regeerverklaring, dat van de neutraliteit maar ze openen de weg naar een staatsonderwijs waarin de machthebbers bepalen wat waarheid is en wat niet. Leraren zouden moeten beseffen hoe diep ze met deze woorden worden beledigd, vernederd en in hun professionaliteit gekrenkt.

De droom van Schoof: een optimistische staatsjeugd

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten helemaal niet dicht blijken. Tevens noem ik de PVV een  extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Draghi en de toekomst van Europa.