Onwetendheid over corona: vloek of zegen?

De Deense filosoof Sören Kierkegaard schreef naar verluidt eens het volgende: ‘Mensen eisen vrijheid van meningsuiting als compensatie voor de vrijheid van denken waar ze zelden gebruik van maken’. Een citaat dat na het zien van onder andere Famke Louise niet toepasselijker had kunnen zijn. Mijn tenen zijn zelden zo krom geweest.

De vloek van onwetendheid Er is niets mis met kritische vragen stellen. Integendeel. Maar er is een verschil tussen kritische vragen stellen op basis van kennis en op basis van een mening. Want veel van de ‘kritische’ vragen die Famke, Bizzey en andere influencers met een enorm bereik en daarmee invloed stellen, zijn niet gebaseerd op kennis van zaken. En als het vragen betreft waar wel enige onzekerheid over bestaat omdat wetenschappelijke studies geen uitsluitsel geven, wordt dit door wetenschappelijke instituten als het RIVM ook gewoon onderkend.

Toch bijzonder, dat zelfs na het lezen van haar aantekeningen, Famke er bij Jinek niet in slaagde om een coherent verhaal te vertellen. Ik ben toch wel benieuwd wie dit spiekbriefje voor haar had opgesteld, maar laat ik mij weerhouden van speculatie. Hoe dan ook is het op zijn zachtst gezegd kwalijk dat mensen als Famke hun vrijheid kunnen misbruiken om mensen aan te moedigen zich niet meer aan de maatregelen te houden. Want de tag in kwestie wond er geen doekjes om. Vrijheid van meningsuiting heeft zijn grenzen. Want gevaarlijk is het, wanneer influencers kennis pretenderen te bezitten en in werkelijkheid klinkklare onzin mogen etaleren op de zeepkisten die hun kanalen en praatprogramma’s hen bieden. Nogmaals: kritische vragen die gestoeld zijn op basis van kennis van zaken mogen – moeten – er zijn. Maar uit de geluiden die de monden van mensen als Louise verlaten, is weinig van betekenis te deduceren.

Een wezenlijk onderliggend probleem is onwetendheid, of eerder: de ontkenning ervan. De mens verafschuwt een gebrek aan kennis, maar hij is tegelijkertijd vatbaar voor de pretentie van kennis. Onwetendheid mag er niet zijn. Nee, liever verwijst hij naar alternatieve bronnen of vage, onsamenhangende verhalen die een persoonlijke voorkeur bevestigen. De rol van social media hierin behoeft geen verdere uitleg. En hiernaast is er simpelweg het verlangen om ook in een crisis inkomsten te kunnen genereren (naast de overheidssteun, die er wel degelijk is, hoewel dit misschien niet op het spiekbriefje van Famke stond). Er is niets mis met dit verlangen: natuurlijk willen ondernemers geld (blijven) verdienen. Maar dat betekent niet dat het gerechtvaardigd is om de pretentie van kennis in te zetten om zo bij je aanhang de schijn te wekken wetenschappelijk interessante vragen te stellen. De kans is reëel – zeker bij de jongere generatie – dat dit uiteindelijk tot meer doden leidt.

De zegen van onwetendheid Onwetendheid is een verdorven iets geworden. Onterecht. Het besef van onwetendheid zou een prachtig iets moeten zijn. Het is de motor voor respectvolle discussie: Socrates had een punt. Zelden lees of hoor ik in de vele discussies die ik voer: “Ik weet hier relatief weinig van, maar, […].” Of: “Daar heb je een goed punt, […].” Hoewel ik hier relatief weinig van afweet (ha, ha), denk ik dat dit komt omdat de mens onwetendheid als een zwakte ziet. Ik wil pleiten voor een herwaardering van de onwetendheid. Het is een groot goed, mits er wat aan gedaan wordt, want moedwillige onwetendheid (lees even mee, ‘kritische’ BN’ers) is een potentieel gevaar. Dus kom uit die digitale bubbel en verdiep je eens in wetenschappelijk onderbouwde artikelen die aantonen dat PCR-testen wel degelijk specifiek zijn voor het coronavirus en dat de eis voor 100% zekerheid (specificiteit en sensitiviteit) lastig haalbaar is. En wat is het alternatief?