Ontvoerd door de media

De berichtgeving over de recente ontvoering van drie Israëlische jongemannen is illustratief voor de framing van het zogenoemde ‘Israëlisch-Palestijnse conflict’ door de Nederlandse media. Daarbij geldt het Israëlische perspectief als de maat der dingen.

De hysterie die in Israël onstond rond de recente verdwijning van drie Israëlische jongemannen galmde door tot diep in de Nederlandse huiskamers. Dat is opmerkelijk. In de afgelopen 14 jaar zijn in hetzelfde gebied immers meer dan 10.000 jongeren ontvoerd – een feit waarover zelden wordt bericht. Maar ditmaal was alles anders. De drie verdwenen mannen waren namelijk Israëli’s. Die andere 10.000 waren Palestijnen. 

Tienduizend verzwegen kinderen In 2013 verschenen alarmerende rapporten van UNICEF en UNCRC (United Nations Convention on the Rights of the Child) over het Israëlische geweld tegen de jongste generatie Palestijnen. Sinds het jaar 2000 zijn door het Israëlische leger 10.000 Palestijnse kinderen opgepakt en meegenomen, veelal tijdens nachtelijke razzia’s; een gemiddelde van twee per dag, 14 jaar lang. Daarnaast zijn 1.500 Palestijnse kinderen gedood – elke drie dagen één, 14 jaar lang – en 6.000 verwond. Beide rapporten beschrijven nog tal van andere verboden praktijken, waaronder marteling en het inzetten van Palestijnse kinderen als menselijk schild.

Deze misdaden worden niet begaan door een groep extremisten, maar door een tot de tanden bewapend leger, in opdracht van een democratisch gekozen regering. Het zo hard mogelijk treffen van de jongste generatie Palestijnen is staand Israëlisch beleid en al 14 jaar dagelijkse realiteit. Tegen deze achtergrond verdwenen op 12 juni jl. drie Israëlische jongemannen.

In de honderden berichten over hun verdwijning in de Nederlandse media bleef deze achtergrond onbenoemd. Het beeld dat de afgelopen maand werd opgeroepen is dat van Palestijnen als kindermoordenaars en terroristen, tegenover de Israëlische good guys die de ontvoering van kinderen verafschuwen en terecht tot harde actie overgaan. Nooit werd de vraag gesteld hoe die afschuw zich verhoudt tot Israëls eigen beleid.

Hoe kan dat? Is het denkbaar dat 10.000 ontvoerde Israëlische kinderen ongenoemd blijven bij de ontvoering van drie Palestijnse kinderen? Zou de Palestijnse premier de kans krijgen om zijn walging uit te spreken over de Israëlische terreur zonder door de media aan die 10.000 ontvoerde Israëli’s te zijn herinnerd? Natuurlijk niet. De berichtgeving over de drie verdwenen Israëli’s is illustratief voor de framing door de Nederlandse media van het zogenoemde ‘Israëlisch-Palestijnse conflict’, waarbij het Israëlische perspectief geldt als de maat der dingen. 

Klassieke framing: ‘Palestijnse gebieden’ Een klassiek voorbeeld van die framing is de hardnekkigheid waarmee de media Palestina (de Westelijke Jordaanoever inclusief Oost-Jeruzalem, alsmede Gaza) blijven aanduiden als ‘Palestijnse gebieden’. Hoewel Palestina in november 2012 door de Verenigde Naties met overweldigende meerderheid als soevereine staat werd erkend – en als zodanig inmiddels is toegetreden tot internationale conventies en organisaties –, zien de meeste media reden om die realiteit te negeren.

Het Palestina dat zij presenteren is niet de door de wereld erkende staat, maar het Palestina zoals Israël dat graag ziet: als nondescripte ‘gebieden’. Daarmee wordt een diffuse status van Palestina gecreëerd – een context die ruimte biedt aan de suggestie dat er iets ‘betwist’ wordt, en die als balsem heeft gewerkt voor de Israëlische bezetting en kolonisering van de Westoever: hoe minder Palestijnse staat, hoe minder Israëlische kolonisering. Hoe vager de status van de Palestijnen, hoe minder hun rechten ertoe doen. De framing van Palestina als ‘Palestijnse gebieden’ is wat dat betreft uiterst effectief.

Een andere klassieker betreft de presentatie van het onrechtmatige Israëlische kolonisatieproject als een ‘conflict’. Net als ‘Palestijnse gebieden’ suggereert de term ‘conflict’ dat er iets ‘betwist’ wordt, maar in de praktijk is er maar één land dat de kolonisering als rechtmatig beschouwt: Israël.

Zelfs de Verenigde Staten en Nederland – Israëls meest loyale supporters – beschouwen de Israëlische kolonies als illegaal. Israël wordt door de complete wereld opgeroepen de bezetting te beëindigen en de kolonies te ontmantelen. Maar Israël weigert daar gehoor aan te geven – het land zet de uitbreiding van de illegale ‘nederzettingen’ zelfs ongegeneerd voort –, en de wereld weigert Israël daarvoor te bestraffen. Ziedaar het werkelijke conflict – dat tussen Israël enerzijds en de internationale gemeenschap en het internationaal recht anderzijds –, waarbij de Palestijnen de prijs betalen voor de passiviteit van de internationale gemeenschap. 

De leugens van Netanyahu Vooropgesteld: de media waren gewaarschuwd. Na het doen mislukken van de door de VS geïnitieerde onderhandelingen richtte Israël het vizier op het torpederen van de opbloeiende Palestijnse eenheid  – een door de internationale gemeenschap (en jarenlang door Israël zelf) gestelde voorwaarde voor vrede. Het wachten was op de aanleiding. Die kwam op de late avond van 12 juni in de vorm van de verdwijning van de drie Israëlische jongemannen.

Ruim voordat het Nederlands elftal op vrijdag de 13e aftrapte tegen Spanje was hun vermissing opgelost. De naar huis liftende mannen bleken vlak na hun verdwijning doodgeschoten terwijl één van hen met de politie belde – de moord werd bij toeval opgenomen. De auto van de daders, vol bloed- en DNA-sporen, was gevonden. Op gezag van de Palestijnse veiligheidsdienst werd door de hebreeuwse media gemeld dat de vermoedelijke daders in beeld waren, en nog dezelfde nacht viel het Israëlische leger hun huizen binnen. Niets wees op een bredere organisatie, noch op betrokkenheid van Hamas.

Maar de Israëlische regering slingerde een ander verhaal de wereld in. Premier Netanyahu stelde met zekerheid dat de verdwenen mannen waren ‘ontvoerd’ en door Hamas gevangen werden gehouden op de Westoever. De namen van de vermoedelijke daders werden geheim gehouden. Onder het mom van een ‘zoekactie’ werd een militair offensief ingezet tegen Hamas en de eenheidsregering dat nog altijd voortduurt, en dat het definitieve einde markeert van het tijdperk waarin een onderhandelde vrede c.q. politieke oplossing een optie was.

Een niet mis te verstaan signaal dat Netanyahu’s verhaal niet deugde kwam toen de Israëlische media door de veiligheidsdienst werden gedwongen hun publicaties offline te halen, en een verbod kregen opgelegd op verdere bemoeienis met de ‘ontvoering’ en het Israëlische ‘onderzoek’. De ouders van de vermiste mannen werd verteld dat hun zonen nog in leven waren. Pas op 30 juni werd hun dood gemeld. Die periode werd door Netanyahu benut om de nationale woede en de roep om wraak tot het kookpunt te brengen – een noodzakelijk sentiment voor Israëls militaire ‘reactie’. 

Ontvoerd door de media Ondanks alle alarmbellen vielen de Nederlandse media als een blok voor Netanyahu’s leugens. Zelfs het muilkorven van de Israëlische media werd niet de moeite van het onderzoeken of vermelden waard bevonden. Wekenlang werd met hoge frequentie verslag gedaan van door de Israëlische regering geregisseerd nieuws. Sinds 13 juni is Hamas door de Nederlandse media honderden malen in verband gebracht met de ‘ontvoering’. Dit alles zonder een spat aan bewijs en op grond van één bron – Israël. Op die manier is de publieke meningsvorming vérgaand beïnvloed, en is begrip, wellicht zelfs sympathie gecreëerd voor het disproportionele Israëlische geweld.

Een ander voorbeeld van ernstige vooringenomenheid is de manier waarop de aanwezigheid van de drie Israëli’s in bezet Palestina als normale omstandigheid werd gepresenteerd. De kolonisering, cruciaal gegeven voor een basaal begrip van de situatie, bleef in de hausse aan berichten zo goed als ongenoemd – ook al was de ‘ontvoering’ er een direct gevolg van. De drie vermoorde mannen leefden in een illegale Israëlische kolonie in bezet Palestina, en lieten zich in een andere kolonie onderwijzen in de ideologie van de bezetter. Zulk gedrag is, behalve wetteloos, extreem provocerend.

De verantwoordelijkheid van de Israëlische regering voor de dood van de drie mannen is, anders dan die van Hamas, boven elke twijfel verheven. Logischerwijs dient Netanyahu als eerste te worden aangesproken op het, in strijd met het internationaal recht, overbrengen van onderdanen naar een bezet land, en het daarmee in gevaar brengen van de lokale Palestijnse bevolking en de eigen onderdanen. Maar de media verkozen hun eigen invalshoek – of liever gezegd die van Israël: de niet-bewezen betrokkenheid van Hamas bij een fictieve ontvoering. Zelfs na vijf weken hebben de media geen enkel bewijs voor hun beweringen kunnen overleggen – wat hen er niet van weerhoudt de ‘ontvoering’ tot de dag van vandaag in de lucht te houden.

Misleiding door de kwaliteitsmedia Wie denkt dat deze misleidende journalistiek is voorbehouden aan de pulp-media vergist zich. Ook veronderstelde kwaliteitsmedia als NRC Handelsblad en Nieuwsuur maken zich er schuldig aan. En zelfs onze kinderen worden niet gespaard: het Jeugdjournaal presenteerde een staaltje propaganda dat niet had misstaan in de voormalige Sovjet-Unie. Op het weblog Claar’s Notes werd de uitzending op vernietigende wijze geanalyseerd, waarna de eindredacteur zich haastte te melden dat het ‘anders had gemoeten’. Het is de vraag wat dat voorstelt. Hoewel de betreffende uitzending alle eerdere staaltjes van vooringenomenheid nog overtrof, was dit zeker geen incident. Vooralsnog is het wachten op een verklaring voor deze misleiding van de kijker.

Ook NRC Handelsblad maakt zich al langer schuldig aan gekleurde berichtgeving. Kenmerkend is de volgende alinea, die geregeld opduikt in artikelen:

‘Hamas heeft in het verleden vaker Israëlische burgers ontvoerd. De beweging vormde eerder deze maand, tot grote weerzin van Israël, een eenheidsregering met Fatah, de organisatie van de Palestijnse president Mahmoud Abbas. Israël en het Westen beschouwen Hamas als een terroristische organisatie.’ 

Die repeterende alinea spreekt boekdelen. De kennelijke ontvoering van Israëlische burgers door Hamas wordt er bij de lezer ingehamerd, terwijl de 10.000 door het Israëlische leger ontvoerde Palestijnse kinderen structureel ongenoemd blijven. Van de Palestijnse eenheidsregering wordt niet gemeld dat die de instemming van de internationale gemeenschap geniet en als voorwaarde voor vrede wordt beschouwd – een feit van aanzienlijk groter belang dan Israëls even voorspelbare als irrelevante ‘weerzin’ tegen Palestijnse eenheid. Daarnaast blijkt ook NRC er tuk op om Hamas in verband te brengen met terreur, terwijl de dagelijkse terreur van de 47 jaar durende Israëlische bezetting en kolonisering – grondslag van de Hamas-terreur – onvermeld blijft. 

‘Arrestatie’ of kidnapping? Het geeft bovendien te denken dat het een kwaliteitskrant kennelijk volkomen ontgaat wat zich in de Israëlische media en op gespecialiseerde weblogs afspeelt. De krant baseert zich op persbureaus als Associated Press (AP) die op het ritme van de Israëlische persconferenties verslag doen. Logischerwijs moet dergelijke informatie met grote argwaan bekeken worden door een deskundige redacteur, maar de berichtgeving over de ‘ontvoering’ en Israëls militaire campagne maakte eens temeer duidelijk dat die laag ontbreekt – en niet alleen bij NRC. Zo kon het gebeuren dat de krant op 26 juni melding maakte van twee verdachten die al bijna twee weken bekend waren. 

En zo kon het ook gebeuren dat de gevolgen voor de Palestijnen zwaar onderbelicht bleven. Hetzelfde nieuwsbericht van 26 juni omschreef die als volgt: ‘Het Israëlische leger heeft vorige week ongeveer tachtig Palestijnen gearresteerd in verband met de verdwijning, onder wie leden van Hamas.’ In werkelijkheid waren op dat moment bij honderden nachtelijke razzia’s al 361 Palestijnen van hun bed gelicht. Vijf Palestijnen waren gedood, meer dan honderd gewond. Honderden huizen waren geruïneerd, en de gerapporteerde diefstal van geld en goederen door het Israëlische leger beliep drie miljoen dollar. 

Ook door het gebruik van termen als ‘gearresteerd’ wordt een misleidend beeld gecreëerd. Een ‘arrestatie’ veronderstelt een wettelijk kader waarbinnen de basale rechten van een verdachte geborgd zijn. Zo moet sprake zijn van een gerede verdenking, juridische bijstand, bescherming van burgerrechten, een transparante rechtsgang en het informeren van familie. Die realiteit bestaat niet. Niet voor niets zijn veel ‘arrestaties’ feitelijk nachtelijke overvallen door zwaarbewapende bezettingstroepen tegen ongewapende burgers, waarbij doden en gewonden vallen en grote schade wordt aangericht. Zoiets noem je geen arrestatie, maar kidnapping. Honderden op deze wijze door Israël ontvoerde Palestijnen worden nog altijd in ‘administratieve detentie’ gehouden, maar hun lot is aan de media niet besteed, laat staan dat hun namen en foto’s de voorpagina’s halen. Dat de ene ontvoering de andere niet is, wordt eens temeer bevestigd. 

De lijst met voorbeelden van desinformatie is eindeloos. Op het genoemde weblog is meer te lezen over de berichtgeving in NRC , en worden recente uitzendingen van Nieuwsuur en het NOS Journaal (ook op Facebook ) kritisch beoordeeld. De nieuwsvoorziening door de NOS heeft niet alleen te lijden van redactionele onkunde, maar ook van het falen van de correspondenten ter plaatse, van wie glashelder is dat zij de materie onvoldoende beheersen om die belangrijke taak te vervullen. Met name het NOS Journaal is vaak gewezen op het slechte presteren van haar correspondent, maar toont zich stokdoof voor kritiek. 

Structurele delegitimatie De berichtgeving door de media over de door Netanyahu georkestreerde ‘ontvoering’ is exemplarisch voor de desinformatie over Israël/Palestina die dagelijks op de Nederlandse burger neerdaalt. Of niet neerdaalt. Zo was het vergeefs zoeken naar het belangwekkende interview van Nahum Barnea met de Amerikaanse onderhandelaars – cruciaal voor het vormen van een eindoordeel over de negen maanden durende onderhandelingen. Hetzelfde geldt voor de recente aankondiging van Netanyahu dat de Palestijnen voorgoed kunnen fluiten naar hun staat. 

Hoewel de journalistieke framing op zichzelf volstrekt onacceptabel is, heeft hij nog een diepere betekenis. De kolonisering van Palestina door Israël berust op de structurele delegitimatie van de Palestijnen, waaraan de media al decennia een bijdrage leveren. Hun falen is niet alleen schadelijk voor de Nederlandse burger, maar heeft consequenties voor een volk dat structureel van zijn rechten is beroofd.