Onrust in Zweden om extreemrechtse 'klikwet' die verplicht om ongedocumenteerden aan te geven

Zweden uit tal van beroepsgroepen in de publieke sector slaan alarm om een wet in voorbereiding die het verplicht maakt om ongedocumenteerde personen aan te geven. De wet wordt in de volksmond ook wel de klikwet genoemd en is het resultaat van een uiterst rechtse coalitie.

Het wetsvoorstel stamt uit 2022, toen drie rechtse partijen in een regeringscoalitie stapten, met parlementaire gedoogsteun van de extreemrechtse Zweden Democraten (SD). Inmiddels is het voorstel zover dat het als wet geïmplementeerd kan worden, vermoedelijk al voor het eind van dit jaar.

Het komt erop neer dat volgens de nieuwe wet een miljoen Zweden, van tandartsen tot docenten, straks verplicht zijn om elk contact met ongedocumenteerde patiënten of studenten – mensen zonder geldig verblijfsdocument – te rapporteren bij de overheid.

“Dit voorstel is uiterst onmenselijk”, laat Michele LeVoy van mensenrechtenorganisatie PICUM weten. Volgens haar zorgt de wet ervoor dat migranten die om welke reden dan ook geen geldig verblijfsdocument hebben, zich gaan verstoppen. Zij zullen straks niet meer geneigd zijn om zorg te zoeken, hun kinderen naar school te sturen of om misdaden die tegen hen worden gepleegd te melden. Volgens LeVoy wordt mensen opzettelijk angst aangejaagd en valt de maatregel binnen een bredere extreemrechtse Europese trend om mensen zonder verblijfsdocument te criminaliseren.

Volgens Jacob Lind, postdoctoraal onderzoeker van internationale migratie aan de universiteit van Malmö, zal de wet ook geen enkel werkelijk verschil maken. Het aantal ongedocumenteerde migranten zal volgens hem niet verminderen, het officiële doel van de wet: “De meeste mensen gaan niet weg. Ze belanden alleen maar in nog meer ellende. Je krijgt het tegenovergestelde effect: de maatschappij zal nog minder contact hebben met mensen die in deze situatie zitten, waardoor ze nog kwetsbaarder worden en nog meer uitgebuit kunnen worden.”

Er is nog een belangrijke reden waarom de extreemrechtse wet maar een kleine kans van slagen heeft. Uit meerdere peilingen blijkt dat veel mensen uit de beroepsgroepen die ermee te maken krijgen, van plan zijn de klikplicht te weigeren. De grootste onderwijsvakbonden hebben al laten weten dat burgerlijke ongehoorzaamheid de enige manier is om met de wet om te gaan. De bond voor bibliothecarissen laat weten dat een groot deel van hun achterban liever zijn/haar/x baan verliest, dan migranten aan te geven: “Als de Zweedse regering dit doorzet, zullen de bibliothecarissen aan de goede kant van de geschiedenis staan. Uiteindelijk is dit een kwestie van vertrouwen, menselijkheid en democratie”.