Onderzoek: Overheid werkte corona-complotdenken zelf in de hand

Dat een grote groep mensen in Nederland geen vertrouwen heeft in de corona-aanpak van de overheid en daarnaast steeds verder is weggezakt in een moeras van complottheorieën en spookverhalen, komt voor rekening van diezelfde overheid. Dat is de conclusie van LUMC, de Erasmus Universiteit en de Haagse Hogeschool na onderzoek onder vaccinatieweigeraars.

Momenteel is zo’n 90 procent van de covid-patiënten op de intensive care ongevaccineerd. Daaronder ook veel mensen uit voor de overheid moeilijk bereikbare groepen: mensen uit kansarme wijken, met een lage sociale status en soms een taalachterstand, die wantrouwend zijn naar de overheid en instituten als het RIVM, zegt oud-minister Jet Bussemaker in de Volkskrant. Ze is tegenwoordig hoogleraar Wetenschap, beleid en maatschappelijke impact aan het LUMC, en ze is een van de hoofdonderzoekers.

Bussemaker wijst erop dat direct aan het begin van de vaccinatiecampagne volop is ingezet op massale vaccinatie. En hoewel dat volgens de oud-minister een logische keuze was, is daarnaast verzuimd om tegelijkertijd aandacht te hebben voor de moeilijker bereikbare groepen, of mensen die extra informatie en ondersteuning nodig hebben: ‘Parallel aan de grootschalige campagne had men ook direct de wijken in moeten gaan met begrijpelijke informatie voor iedereen. Dat had echt een verschil kunnen maken.’

De groepen die als gevolg van de keuzes van het demissionaire kabinet buiten de boot zijn gevallen, zijn in veel gevallen niet of onvoldoende in staat feit van fictie te scheiden. Of zoals Bussemaker het verwoordt: ‘Ze stellen nepnieuws gelijk aan betrouwbare informatie.’ En Bussemaker weet waar ze over spreekt, want toen zijn in 2009 als staatssecretaris van Volksgezondheid zelf betrokken was bij de HPV-vaccinaties tegen baarmoederhalskanker, liep ze tegen hetzelfde onbegrip aan: ‘We dachten dat het wel goed zou komen als we onze medische kennis daar tegenover zouden zetten: dat werkte niet.’

Een ander punt waarop veel mensen het vertrouwen verliezen, een dat het demissionaire kabinet zichzelf moet aanrekenen, is het zwalkende en soms onnavolgbare pakket aan coronamaatregelen. Bussemaker: ‘Eerder werd invoering van een vaccinatiebewijs steeds afgehouden. Mensen zien dat, onthouden het. Als het dan alsnog gebeurt, wekt dat argwaan.;

Bussemaker is geen voorstander van vaccinatiedwang of -drang, zoals het plan van het demissionaire kabinet om in bijvoorbeeld de horeca vaccinatiebewijzen verplicht te stellen. Op die manier creëer je volgens haar een parallelle samenleving voor de prikweigeraars die worden weggezet ‘als de losers binnen de samenleving’: