Onderwijs of Oorlog? De keuze die onze regering al heeft gemaakt

Er is een zorgwekkende trend zichtbaar waar onze universiteiten langzaam maar zeker hun identiteit verliezen om speeltuinen te worden voor de wapenindustrie.

Door: Aya Ahlalouch en Jelle van Dijk

De afgelopen weken spraken studenten, docenten en vakbonden zich steeds luider uit tegen het plan van ons kabinet om één miljard euro te bezuinigen op het hoger onderwijs. Op maandag 25 november verzamelden zij zich op het Malieveld om hun ongenoegen opnieuw te laten horen. De bezuinigingen worden gepresenteerd als financiële noodzaak, terwijl de rijksbegroting stijgt met 34 miljard euro. En hoewel de zorgen over de impact van bezuinigingen op onderwijs, zorg, cultuur en overheidsdiensten breed worden gedeeld, blijft de oorzaak onderbelicht. Wie de begrotingsplannen van het kabinet goed bekijkt, ziet in deze bezuinigingen een duidelijke politieke keuze: voor wapens boven onderwijs. Maar de aanval op het onderwijs gaat verder dan alleen deze financiële kaalslag. Er is een zorgwekkende trend zichtbaar waar onze universiteiten langzaam maar zeker hun identiteit verliezen om speeltuinen te worden voor de wapenindustrie.

De Minister van Onderwijs stelt expliciet dat de bezuinigingen op sectoren als (hoger) onderwijs, sport en cultuur een directe consequentie zijn van het verleggen van prioriteiten, in de eerste plaats Defensie. Dit kabinet verhoogt de defensieuitgaven structureel met 41%, wat de samenleving de komende vier jaar 37 miljard euro extra kost. Het grootste deel van deze miljarden vloeit naar de wapenindustrie; de verdere uitholling van vitale sectoren is de prijs die wij hier met zijn allen voor betalen. De gevolgen voor het onderwijs zijn vergaand: studenten zien hun schulden oplopen, de kwaliteit van het onderwijs holt achteruit student-assistenten verdwijnen, en zelfs opleidingen worden geschrapt.

Uit het Kamerdebat van 10 oktober blijkt bovendien dat de bezuinigingen niet enkel voortkomen uit financiële motieven. Dat werd scherp verwoord in de titel van een artikel over het debat: ‘PVV viert bezuinigingen als overwinning op activisme in hoger onderwijs.’ Voor coalitiepartijen vormen discussies en onderzoek over thema’s als kolonialisme en kapitalisme met het oog op sociale rechtvaardigheid blijkbaar een bedreiging, en dit zijn precies de onderwerpen die vraagtekens zetten bij de structuren waarop hun macht rust. De onderwijsbezuinigingen zijn in deze context een poging om universiteiten te transformeren van broedplaatsen van kritische denkers naar droge kennisfabrieken, waarin ruimte voor kritische reflectie wordt vervangen door gehoorzaamheid aan vooraf bepaalde doelen.

Die richting werd onlangs bevestigd door de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie (AWTI), waar opvallend genoeg de CEO van wapenbedrijf Thales deel van uitmaakt. In een rapport stelde de raad dat universiteiten een ‘mentale en culturele omslag’ moeten maken. Alle faculteiten, van robotica tot geesteswetenschappen, moeten zich zodanig hervormen dat zij aantrekkelijker worden als samenwerkingspartners voor de defensie-industrie. De boodschap is duidelijk: onderzoek dat machtsstructuren in twijfel trekt en onafhankelijk denken bevordert, is ongewenst in het Nederland van vandaag. Het gevolg: kritische visies worden gesmoord, en universiteiten worden ondergeschikt gemaakt aan politieke en economische belangen.

Terwijl universiteitsbesturen, de Colleges van Bestuur (CvB’s), demonstraties tegen de bezuinigingen publiekelijk steunen, werken ze achter de schermen met de regering samen om andere protesten te reguleren en kritische stemmen, met name pro-Palestina geluiden, de mond te snoeren. Zo schakelden zij meermaals de mobiele eenheid in tegen hun eigen studenten en medewerkers. Daarnaast beperken universiteiten, zoals Utrecht en het Radboud, nu bijeenkomsten en evenementen met een kritisch geluid, vooral wanneer ze Palestina aankaarten. Pro-Palestina studenten en medewerkers worden bespioneerd en geïntimideerd, en hun uitingen, van flyers tot protestacties, worden systematisch verhinderd. Het contrast kan nauwelijks scherper: vergelijkbare acties tegen onderwijsbezuinigingen worden zonder problemen toegestaan en zelfs aangemoedigd. Maar wanneer demonstraties de gevestigde machtsstructuren uitdagen, verandert de houding drastisch. Dan is tolerantie ver te zoeken, en maakt vrije meningsuiting plaats voor gerichte onderdrukking.

Studenten en medewerkers op universiteiten staan onder druk: minder docenten, torenhoge studiekosten, toenemende werkdruk en de straf van de langstudeerboete. Tegelijkertijd zien we een verschuiving waarbij onafhankelijk studeren, onderzoek doen en activisme steeds verder worden beperkt. Deze onderwijsbezuinigingen staan niet op zichzelf, maar zijn nauw verbonden met toenemende militarisering en de systematische onderdrukking van kritische stemmen in het hoger onderwijs. Als we deze verbanden negeren, missen we het grotere plaatje – een politiek beleid dat systematisch onze samenleving beschadigt, en waar we als geheel tegen in opstand moeten komen. Het loskoppelen van de strijd tegen de onderwijsbezuinigingen van de bredere beweging voor sociale rechtvaardigheid leidt tot fragmentatie en ondermijnt de slagkracht van de hele beweging.

Geschreven door Aya Ahlalouch en Jelle van Dijk, namens Vakbondsleden Solidair met Palestina, een collectief van vakbondsleden die zich inzetten tegen onderdrukking en onrecht in Palestina.