Onderwijs niet klaar voor de toekomst

Het onderwijs is niet klaar voor de grote en snelle veranderingen in de samenleving en economie die op het onderwijs afkomen. Dit werd al eerder geconstateerd door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, WRR, in haar rapport ‘naar een lerende economie’. Als de samenleving in transitie is, moet het onderwijs ook in transitie en zich aanpassen aan de fundamentele veranderingen die gaande zijn.

Disruptieve innovaties als robotisering, cloud-technologie, het ‘internet of things’ en de 3D-printer zullen ingrijpende gevolgen hebben voor de economie. Ook de samenleving verandert fundamenteel van top-down en centraal geleid naar bottom-up en decentraal. Dit heeft consequenties voor het ontwikkelen en delen van kennis en voor het leren zelf. En dus ook voor hoe kinderen hier mee om moeten gaan. Was vroeger de leraar de belangrijkste informatiebron, nu heeft een leerling een aantal informatiebronnen en is de leraar er maar één van.

Dood spoor Waar samenleving en economie steeds hogere eisen stellen aan het onderwijs, lijkt het onderwijs zelf op een dood spoor te zitten van schaalvergroting, bureaucratisering, toetsingsdwang en regulering. Ook de al maar toenemende competitie en marktgerichte ontwikkeling leidt slechts tot verstarring. Het schoolsysteem lijkt belangrijker te zijn dan de mensen die er in werken: de leraar en leerlingen zouden centraal moeten staan.

Dit alles vraagt om radicale vernieuwing van het onderwijs. Alleen niet zoals in het verleden van bovenaf opgelegd of afgedwongen, maar van onderop, met ruimte voor nieuwe, frisse ideeën vanuit de onderwijsmensen zelf. Het onderwijssysteem zelf moet nu op de schop, alleen kost dit tijd en ruimte en kunnen we niet van bovenaf regelen en organiseren. Dat kan alleen op een zelf-organiserende wijze, waarbij scholen zelf de tijd en ruimte krijgen om te experimenteren met nieuwe vormen van leren, onderwijsconcepten, kennisoverdracht, etc.

Duizend dagen Daarom hebben we United4Education opgericht, een collectie dat bestaat uit docenten, schoolleiders, onderzoekers, adviseurs en ouders uit alle lagen van het onderwijs. Velen van hen zijn al bezig met onderwijsvernieuwingen, in het basis-, beroeps- en hoger onderwijs. United4Education wil de bestaande onderwijsvernieuwingsinitiatieven verbinden en bundelen, zodat een vitale beweging ontstaat die streeft naar een onderwijskanteling. De deelnemers willen hiervoor de basis leggen in duizend dagen. Niet door een bepaalde onderwijsaanpak op te leggen, niet door een blauwdruk voor goed onderwijs te ontwikkelen, niet door dogmatisch te zijn. Wél door een beweging te creëren van friskijkers en dwarsdenkers van binnen én van buiten het onderwijs. Wél door zichtbaar te maken wat er al loopt aan nieuwe onderwijsprojecten en –experimenten. Zo zijn er al initiatieven op het gebied van persoonsgerichte leertrajecten en individuele leerroutes, nieuwe digitale leervormen zoals ‘Flipping the classroom’, combinaties van leren-werken-ondernemen, etc.

Bruisende beweging Er gebeurt al heel veel aan onderwijsvernieuwing, maar het telt nog niet op tot een groot verhaal en het is voor velen nog onzichtbaar. Er moet een bruisende beweging komen binnen het onderwijs, waarbij het leren weer centraal komt te staan, en dus ook de leraar en leerling. We willen vanuit diversiteit een richting aangeven van ‘goed onderwijs in een sterk veranderende samenleving’.

Wij zetten ons niet af, maar zoeken naar wat wel lijkt te werken. Wij zijn niet tegen, maar voor onderwijsvernieuwing. Wij zijn niet van ‘zo moet het’, maar van ‘zo kan het ook’. Want het onderwijs heeft het nodig en is per slot de kurk waar de samenleving en economie op drijven.

Op woensdag 1 oktober presenteert een groep onderwijsvernieuwers zich in Beeld en Geluid in Hilversum.  Dit collectief noemt zich United4Education en is een jaar geleden in het leven geroepen door hoogleraar Jan Rotmans en adviseur en oud-lerares Sandra Verbruggen.

Meer informatie: United4Education