Ondanks kritiek investeert ING miljarden in bedrijven die betrokken zijn bij illegale Israëlische nederzettingen

Waar Nederland grote woorden en strenge maatregelen tegen Rusland niet schuwt, blijft het in het geval van Israël veelal akelig stil.  

12,5 miljard euro investeren negen Nederlandse banken, pensioenfondsen, verzekeraars en vermogensbeheerders in bedrijven die betrokken zijn bij de illegale bezetting van Palestijnse gebieden. Daarmee lopen ze een hoog risico om bij te dragen aan systematische mensenrechtenschendingen.

ING spant de kroon. Met bijna 7 miljard euro staat de bank op de tiende plek van grootste Europese kredietverstrekkers. Pensioenfonds ABP volgt met meer dan 1,5 miljard. Ook Rabobank en ABN Amro, pensioenfonds PFZW, verzekeraar Aegon en vermogensbeheerders MN Services, Cardano Group en Van Lanschot Kempen investeren miljoenen. Dat blijkt uit Don’t Buy Into Occupation, het nieuwste rapport van een internationale coalitie van 24 ngo’s. Zij doen onderzoek naar de financiële banden tussen Europese investeerders en bedrijven die actief zijn in de Israëlische nederzettingeneconomie. 

Illegale nederzettingen en internationaal recht  
De Israëlische nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden zijn illegaal volgens internationaal recht. De bouw en uitbreiding van deze nederzettingen gaan gepaard met schendingen van het internationaal oorlogsrecht en mensenrechten, zoals landonteigening van Palestijnen en de sloop van Palestijnse huizen en bezittingen. Bedrijven en financiële instellingen die financiële relaties onderhouden met de nederzettingeneconomie, spelen een belangrijke rol in het voortbestaan en de uitbreiding van de nederzettingen. De Verenigde Naties publiceerden daarom in februari 2020 de “VN-database” van bedrijven die betrokken zijn bij de Israëlische nederzettingeneconomie. Het Israëlische onderzoekscentrum Who Profits houdt een soortgelijke database bij. 

Dubbele standaard 
Waar financiële instellingen zich na de invasie van Oekraïne stevig uitspraken over de bezetting en zich massaal terugtrokken uit Russische investeringen, is dat in het geval van de Israëlische bezetting helaas niet het geval. De investeringen in bedrijven die betrokken zijn bij de illegale nederzettingen gaan gewoon door, business as usual. Investeren in bedrijven die betrokken zijn bij ernstige schendingen van het internationaal recht is fout, of dat nu door Rusland is of door Israël.

Deze dubbele standaard is ook te zien op politiek niveau. Waar Nederland grote woorden en strenge maatregelen tegen Rusland niet schuwt, blijft het in het geval van Israël veelal akelig stil.  

In gesprek en desinvesteren 
Volgens internationale standaarden dienen banken en beleggers ervoor te zorgen dat de bedrijven waarin zij investeren niet betrokken te zijn bij schendingen van mensenrechten. Zij moeten in gesprek met deze bedrijven of, als dat niets oplevert, hun investeringen stopzetten. Op papier committeren de onderzochte financiële instellingen zich aan deze verantwoordelijkheid. De praktijk loopt hier helaas bij achter.

Ondanks dat de ernstige en structurele mensenrechtenschendingen die plaatsvinden in de bezette Palestijnse gebieden lang en breed bekend zijn, nemen Nederlandse financiële instellingen nauwelijks verantwoordelijkheid en gaan de investeringen door. De bedrijven waarin geïnvesteerd wordt zijn betrokken bij de nederzettingenindustrie. Zo leveren ze bouwmaterialen voor de bouw van nederzettingen, leggen ze infrastructuur aan, leveren machines of in het geval van het Nederlandse Booking.com verhuren ze kamers in de illegale nederzettingen.  

Dat het ook anders kan lieten de twee grootste pensioenfondsen van Noorwegen de afgelopen jaren zien door desinvesteringen uit bedrijven die betrokken zijn bij de nederzettingen aan te kondigen.  

Hoogste tijd 
Nederlandse financiële instellingen moeten echt actie gaan ondernemen. Een verhoogde due diligence moet uitgevoerd worden op alle financiële relaties met bedrijven die een rol spelen in de Israëlische nederzettingeneconomie om dit in de toekomst te voorkomen. Daarnaast moeten ze hun invloed aanwenden om dergelijke bedrijven ertoe te bewegen hun betrokkenheid bij de Israëlische nederzettingeneconomie te beëindigen. Als dat binnen een redelijke termijn geen concreet resultaat oplevert, moet de financiële instelling zelf desinvesteren uit de bedrijven in kwestie.

Gezien de ernst en systematische aard van de schendingen in de bezette gebieden, moet die ‘redelijke termijn’ in dit geval een korte zijn. Ook is het belangrijk dat financiële instellingen duidelijk beleid ontwikkelen dat “betrokkenheid bij illegale nederzettingen in bezette gebieden” als een uitsluitingscriterium hanteert.  

Overheid en Tweede Kamer 
Ook de Nederlandse overheid en Tweede Kamer hebben een belangrijke rol. Ze moeten ervoor zorgen dat er in aankomende wetgeving op het gebied van internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen een verhoogde due diligence verplichting wordt opgenomen voor bedrijven die actief zijn of zakenrelaties hebben in conflictgebieden en bezette gebieden. Daarnaast moet Nederland haar invloed als grootste aandeelhouder in ABN AMRO aanwenden zodat deze bank haar relaties met bedrijven actief in de nederzettingeneconomie herziet. Ook politieke en financiële steun verlenen aan een jaarlijkse update van de VN-database van nederzettingenbedrijven is belangrijk.  

Last but not least, het zogenoemde Nederlandse ontmoedigingsbeleid moet aangescherpt en toegepast worden. Zoals de netwerkbijeenkomst die premier Rutte een maand geleden organiseerde tijdens zijn bezoek aan Israël en Palestina, waar ook bedrijven waren die actief zijn in illegale nederzettingen, weer liet zien is dit beleid failliet. De overheid zou, in lijn met internationaalrechtelijke verplichtingen, maatregelen moeten nemen tegen de betrokken bedrijven en samenwerking niet moeten faciliteren en stimuleren. Kortom, actie is broodnodig.   

Namens de Nederlandse vredesorganisatie PAX, BankTrack en The Rights Forum. Zij maken deel uit van een coalitie van 24 Europese en Palestijnse ngo’s. Het rapport Don’t Buy Into Occupation is het tweede rapport van de coalitie en verscheen op 5 december 2022.