Omtzigt moet bestaanszekerheid ook internationaal prioriteit geven
“De bestaanszekerheid staat voor veel mensen op het spel.” Met die woorden opent Pieter Omtzigt het beginseldocument van zijn nieuwe partij, Nieuw Sociaal Contract. Hij doet verschillende goede voorstellen om de bestaanszekerheid in Nederland te verbeteren, waaronder het invoeren van een relatieve armoededefinitie en verhoging van het sociaal minimum. Maar ook internationaal, en vooral in ontwikkelingslanden, staat de bestaanszekerheid onder druk. Als het Omtzigt menens is dat “ieder mens telt,” zoals hij zelf schrijft, dan moet hij ook met goede plannen komen om mensen elders ter wereld een zeker bestaan te bieden.
Bestaanszekerheid wereldwijd onder druk
Net als in Nederland ervaren mensen in het buitenland steeds meer onzekerheid. Zoals te verwachten geldt dat met name voor mensen in ontwikkelingslanden. De coronacrisis maakte een einde aan de decennialange afname van extreme armoede, waardoor momenteel naar schatting 685 miljoen mensen met dit probleem kampen. In Somalië leeft maar liefst 70% van de bevolking (zo’n 10 miljoen mensen) onder de armoedegrens. Door de mondiale gevolgen van de Russische inval in Oekraïne wordt bovendien een recordaantal van 345 miljoen mensen geconfronteerd met voedselonzekerheid of acute honger, waaronder in de Sahel en de Hoorn van Afrika. En 771 miljoen mensen ter wereld hebben geen toegang tot basale drinkwatervoorzieningen, waarvan de meerderheid in sub-Sahara Afrika woont.
Einde aan belastingontwijking en investeringstribunalen
Omtzigts beginselprogramma bevat verschillende goede voorstellen om ook voor mensen elders ter wereld aan bestaanszekerheid te werken. Zo wil hij een einde maken aan fiscale regelingen waarmee grote bedrijven honderden miljoenen aan belasting ontwijken via Nederland. Uit onderzoek van ActionAid blijkt dat ontwikkelingslanden jaarlijks zo’n 1,8 miljard euro aan inkomsten mislopen door dit soort constructies. Hierdoor kunnen zij niet investeren in goede publieke voorzieningen voor hun burgers, zoals onderwijs, zorg en sociale zekerheid. Het bestrijden van belastingontwijking zou dus van grote betekenis zijn voor bestaanszekerheid in deze landen.
Ook wil Omtzigt de mogelijkheden voor grote bedrijven inperken om naar speciale internationale tribunalen te stappen als ze vinden dat een land hun investeringen onvoldoende beschermt. Uit angst om aangeklaagd te worden door bedrijven durven landen het vaak niet aan om maatregelen in te voeren ter versterking van de rechten van werknemers. Vooral werknemers in ontwikkelingslanden zijn hier de dupe van. Het aanpakken van zulke tribunalen zou werknemers elders ter wereld meer zekerheid kunnen bieden.
Sleutelrol voor ontwikkelingssamenwerking
Omtzigt heeft dus wel degelijk oog voor de wereldwijde problematiek, maar vooralsnog blijft het bij enkele losse ideeën die indirect bijdragen aan bestaanszekerheid over de grens. Nederland ondersteunt mensen elders ter wereld ook op een directere manier, namelijk via ontwikkelingssamenwerking. Door Nederlandse steun verhoogden in 2022 bijvoorbeeld 10,6 miljoen kleinschalige boeren in ontwikkelingslanden hun voedselproductie en kregen 5 miljoen mensen betere toegang tot (drink)water. Vooralsnog heeft Omtzigt echter nog geen concrete visie op ontwikkelingssamenwerking. Dat is niet verwonderlijk, omdat hij in korte tijd een partij moest opbouwen. Maar gezien zijn focus op bestaanszekerheid zou het goed zijn als hij zijn ideeën over ontwikkelingssamenwerking nader uitwerkt en in het hart van zijn buitenlandbeleid plaatst.
Vluchtelingendeals en mensenrechten
Op een ander vlak van internationaal beleid, namelijk migratie, moet Omtzigt zich bedenken of zijn steun voor asielopvang buiten de EU wel echt bijdraagt aan de bestaanszekerheid van kwetsbare mensen. Zo bleek onlangs in Tunesië, en eerder al in Rwanda, dat asieldeals met derde landen vooral leiden tot de schending van mensenrechten van migranten, met regelmatig de dood tot gevolg. Als humaniteit en mensenrechten voor Omtzigt echt uitgangspunten zijn, zoals hij aangeeft, zou hij de steun voor zulke deals moeten heroverwegen.
Al met al is het verfrissend om een betoog over bestaanszekerheid te horen uit de mond van een christendemocratisch politicus als Omtzigt, na jaren waarin de christendemocratie, in de gedaante van het CDA, toch vooral de boze burger centraal stelde. Omtzigt schrijft dat zijn partij mensen ziet als “bezielde personen die zich tot elkaar verhouden met zorg.” Hopelijk beperkt dit positieve mensbeeld zich niet alleen tot Nederland, maar strekt het zich ook uit tot onze medemens over de grens.