Oekraïne nieuw lid van de EU? Niet doen!

Wie gaat die immens grote bedragen betalen, wie zou dat willen?

Als het aan Volodymyr Zelenski ligt wordt Oekraïne liever vandaag dan morgen lid van de Europese Unie. Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie, lijkt daar ook voor te voelen. Dat mag allemaal sympathiek over komen en te begrijpen, toch is er alle reden om aan de uitbreiding van de Europese Unie een (voorlopig?) halt toe te roepen.

De eerste reden daarvoor is dat het Huis Europa in wankele staat verkeert. Zolang alle belangrijke besluiten met unanimiteit van stemmen van alle huidige 27 lidstaten genomen moeten worden blijft het kwakkelen. Een buitenlands beleid van de EU? Ver te zoeken, terwijl de wereld niet wacht tot Europa een eigen positie inneemt in het snel veranderende mondiale schaakbord. Dat gaat om economisch sterk staan, om een eigen defensie, om veiligheid, om klimaat, om het bestrijden van corruptie en fraude, om mensenrechten, om het verdedigen van een beetje het laatste bolwerk van democratie in de wereld, en niet in het minst om het borgen van de rechtsstaat.

Zolang enkele lidstaten de humane en economische vooruitgang van Europa kunnen blokkeren, door de vermaledijde unanimiteit, is het pokerspel om nieuwe lidstaten toe te laten die door een tegenstemming de Europese Unie volledig lam kunnen leggen. Laat ze dus niet toe. De uitbreidingsmoeheid, die bij een groot deel van de Europese bevolking heerst, heeft er mee te maken dat Europa voor hen niet goed functioneert. Werk eerst daaraan voor anderen aan de tafel uit te nodigen.

Stel dat de Europese Unie toch uitgebreid zou worden, dan stapelen de problemen zich op. De nieuwe landen zullen weinig kunnen bijdragen aan de Europese kas, maar moeten wel naar rato van alle denkbare Europese fondsen en subsidies kunnen profiteren. Wie gaat die immens grote bedragen betalen, wie zou dat willen? Het is niet moeilijk te voorspellen dat het enthousiasme daarvoor bij bevolkingen van de huidige Europese Unie niet groot is.

De ervaring met landen als Hongarije, Polen, Bulgarije en Roemenië leert dat die landen, bij toetreding, formeel misschien wel voldeden aan alle eisen, maar in de praktijk zich daar weinig aan gelegen laten liggen. Europa moet eerst zijn rechtsstaat in orde hebben, corruptie uitgebannen hebben, en economisch en militair sterk staan om als eenheid te kunnen opereren en uit te breiden.

Er is nog een complex van redenen om de uitbreiding van de EU op het laagst mogelijke pitje te zetten. Dat heeft te maken met zowel onze positie ten opzichte van Rusland als ten aanzien van de VS. Eerst moet de verhouding met Rusland in een rustiger en veiliger vaarwater terecht komen. Het helpt niet als nog meer buurlanden van Rusland lid van de Europese Unie worden. Een omsingeld en vernederd Rusland zal een gevaar blijven voor de veiligheid en vrede in de rest van Europa, ook als de oorlog tegen Oekraïne (min of meer) tot een einde zou zijn gebracht.

De hete aardappel die we voortdurend voor ons uitschuiven is onze verhouding tot de VS. Voor de Verenigde Staten zelf bestaat daar geen twijfel over: voor hen moet Europa politiek, militair en economisch afhankelijk zijn van de grote Atlantische broer. Om slechts een enkel voorbeeld te noemen: als de VS besluit dat – tegen alle afspraken en internationaal recht in – Iran geboycot moet worden, dan hebben alle Europese bedrijven zich daarbij neer te leggen, en zelfs bij een zweem van overtreding van het Amerikaanse verbod worden ze zwaar gestraft. Dit is maar één voorbeeld uit heel veel waaruit blijkt dat we er niet meer van uit kunnen gaan dat de VS en de EU gedeelde belangen hebben. Zolang Europa niet op eigen benen staat, ook militair, kan niet gedacht worden aan uitbreiding van de EU.

Het dringende advies aan Zelensky en von der Leyen moet dus luiden: denk eerst na over hoe een Veiligheidsstructuur voor heel Europa bereikt kan worden, inclusief Rusland, en wat daarvoor vervolgens de geëigende politieke, economische en sociale samenwerking tussen Europese landen zou kunnen zijn.