Nu is het moment om conflictmineralen uit te bannen

Deze weken stonden Europese regeringsleiders, parlementen en de Europese Commissie meerdere keren stil bij de terugkerende drama´s op de Middellandse Zee. Wanneer Europa geen actie onderneemt, is de verwachting dat we duizenden zo niet tienduizenden doden kunnen betreuren aan de grenzen van Europa. En dus komen regeringsleiders en de Europese Commissie met voorstellen om dit probleem aan te pakken. Helaas gaan die plannen vooral over grensbewaking en terugsturen van vluchtelingen.

In de marge wordt weliswaar genoemd dat we ook moeten kijken naar de pushfactor waarom vluchtelingen de risicovolle oversteek wagen. Deze week stemt het EP juist over de aanpak van zo een push factor: oorlog in Oost Congo gefinancierd door handel in conflictmineralen die mensen huis en haard doet ontvluchten. We kunnen dit stoppen door te zorgen dat onze bedrijven deze mineralen niet meer inkopen van rebellen die dood en verderf zaaien. Toch dreigt de meerderheid van het Parlement het belang van multinationals te laten prevaleren.

Oost-Congo Gewapend gevecht, verkrachting, kinderuitbuiting en moord zijn aan de orde van de dag in Oost-Congo. In deze instabiele regio beheersen rebellengroepen de waan van de dag bekostigd uit illegale handel in mineralen. Met de aankoop van telefoons en tablets waarin deze mineralen zijn verwerkt, financieren Europese consumenten ongewild conflict. De conflictmineralenwet die op dit moment Europees wordt onderhandeld, kan ervoor zorgen dat onze markt gevrijwaard wordt van conflictmineralen.

Ook minister Ploumen weet waar de handel in conflictmineralen toe leidt. Daarom zette zij in samenwerking met het bedrijfsleven het Conflict Free Tin Initiative op. Een programma om er in het Congolese dorpje Nyabibwe niet de rebellen maar de dorpelingen aan de tin-verkoop te laten verdienen. Een lovenswaardig initiatief, zij het op lokaal niveau: de wereldwijde link tussen conflict en mineraalhandel zal het niet doorbreken.

Verschil maken Om echt een verschil te maken zou geen enkel Europees bedrijf conflictmineralen in hun producten moeten gebruiken. Net zoals in de Verenigde Staten waar dit sinds 2010 wettelijk is vastgelegd. Onder druk van de Europese industrie, met de automobiellobby voorop, kwam de Europese Commissie echter met een veel zwakker voorstel. Waar de Amerikanen kozen voor bindende regels, stelt de Commissie een vrijwillige variant voor. Bovendien richt het voorstel zich enkel op ruwe grondstoffen. Eindproducten die de EU binnenkomen worden buiten beschouwing gelaten en aangezien over onze tablets, auto’s of blikjes cola buiten Europa geproduceerd worden financieren we als consument machteloos dood en verderf in bijvoorbeeld Congo.

Vooralsnog dreigt de meerderheid waaronder de collega’s van CDA, VVD en D66, in het Europarlement mee te gaan in het marktdenken. Slechts een handvol bedrijven wil zij verplichten conflictmineralen uit te bannen. Door de consumentenvraag naar conflictvrije producten zou schone handelswaar voldoende gestimuleerd worden. Mooi voor de bühne maar in de praktijk controleert slechts een enkele voorloper of zijn producten bijdragen aan conflict. Een handvol goedwillende bedrijven maakt de elektronicamarkt niet conflictvrij. Bovendien wil je geen concurrentie tussen bedrijven op het minder nauw nemen met mensenrechten en mensenlevens.

Mukwege Afgelopen jaar werd de Congolese chirurg Mukwege door het Europarlement met de Sacharovprijs geprezen voor zijn werk. Mukwege helpt verkrachte vrouwen in Oost Congo. Hij kwalificeerde in de New York Times de Europese wet als onvoldoende. Ik ben dat met hem eens: willen we ervoor zorgen dat mensen eerlijk en veilig hun brood kunnen verdienen in Afrika, dan hebben we onze verantwoordelijkheid te nemen. Dat betekent dat we niet een paar, maar geen enkel bedrijf toestaan om ons producten te verkopen die mede veroorzaker zijn van de ellende elders op de wereld.

Cc-foto:  Brian Harrington Spier