De NOS – blanker dan karnemelkse pap

Deze week was er een mini-hype in Hilversum, toen de NOS ‘blank’ omdoopte tot ‘wit’ om zwart niet te schofferen. Op 23 januari kopte GeenStijl: ‘NOS Taalcommissie: Blank = verboden woord’. Martin Bos (PVV) stelde Kamervragen over de NOS Taalcommissie. Hoofdredacteur Marcel Gelauff van NOS Nieuws kwam het uitleggen op Radio 1. Op de NOS-site volgde een toelichting en ook Nieuwsuur besteedde er aandacht aan: ‘Blank of wit: een taalstrijd met een politieke ondertoon’. Klaas Dijkhoff (VVD) schamperde op Twitter : “Gaan ze dan straks bij een overstroming dan ook melden dat de straten wit staan?” en Facebook draaide overuren.

“We gebruiken bij voorkeur wit in berichten, omdat blank in tegenstelling tot zwart een positieve connotatie heeft”, zei hoofdredacteur Gelauff ter toelichting. Sorry? “Blank roept associaties op met rein en schoon en zwart is dat dan blijkbaar niet.” Oh. Hoezo ‘blijkbaar’? Is dat onderzocht, door wie dan, wanneer en hoe?

Zeker, tijden en taal veranderen. De wens om het beladen ‘blank’ te wijzigen in het meer neutrale ‘wit’ bestaat al langer. Maar op de vraag van ‘Onze Taal’ in april 2016: ‘ Is blank nog wel een correcte term? ’ antwoordden 1971 respondenten (91%) nog met ‘ja’ en stemden slechts 200 mensen (9%) tegen. En al signaleerde de Volkskrant in oktober 2016 dat ‘wit’ steeds vaker in plaats van ‘blank’ werd gebruikt, het is pas sinds de publicatie van de boeken ‘ Hallo witte mensen ’ van Anousha Nzume in maart 2017 en ‘ De Witte onschuld ’ van Gloria Wekker in november 2017 dat de term ‘wit’ hoog op de agenda is komen te staan. Wie nu nog ‘blank’ zegt, laat zichzelf kennen als racist. Althans, dat stellen de activisten. Logisch toch dat ook de NOS om is? Nou neen.

Om te beginnen draait de Hilversumse mini-hype om een woord. De aanduiding van een kleur zoals een vermoedelijk relatief kleine groep Nederlanders dat politiek correct vindt. Of alle gekleurde mensen zich erin herkennen, is de vraag. Het is een woord dat de werkelijkheid niet weergeeft en de lading niet dekt. Zwart is niet zwart. Wit is niet wit. Zwart is bovendien gereserveerd voor mensen met een Afrikaanse achtergrond. Alle andere kleuren met een andere herkomst blijven onbenoemd en vallen tussen kâ en schip.

Natuurlijk zou prachtig zijn als het zou werken. Je verandert één woord en de broodnodige bewustwording en mentaliteitsverandering is een feit. Ineens is iedereen glashelder dat ‘blank’ staat voor koloniaal verleden, slavernij en het 18 de eeuwse bijgeloof in de superioriteit van de reine pure witman versus de inferioriteit van de wilde zwarte natuurmens uit Afrika. Alle ogen gaan open. Racisme en discriminatie verdwijnen als sneeuw voor de zon. Zou het?

Je zou ook kunnen stellen dat deze woordenstrijd gepruts is aan de buitenkant. Zoals Shakespeare Julia liet verzuchten: ‘ What’s in a name? That which we call a rose, by any other word would smell as sweet ’. Je schiet er geen donder mee op. En belangrijker: het raakt de kern niet. Waar het werkelijk om gaat, is de erkenning van wat in het verleden – in de context van het verleden; dat zouden we nu nooit meer doen – zo verschrikkelijk fout was en voor zoveel onbeschrijflijk en nog steeds doorwerkend leed heeft gezorgd. En om voor de toekomst als de donder alle nog bestaande verschillen recht te trekken: gelijke kansen, gelijke rechten, vrijheid-gelijkheid-broederschap voor alle mensen omgeacht kleur (religie herkomst enzovoorts).

Ondertussen kun je je afvragen of onze publieke omroep met zijn publiciteitsstunt niet voor meer onrust en schade heeft gezorgd dan goed is voor de zaak. Er zouden wel eens allerlei groepen voor het hoofd gestoten en tegen elkaar in het harnas gejaagd kunnen zijn. Zwarte mensen – die hard hebben moeten knokken om het denigrerende ‘neger’ uitgebannen te krijgen en terecht trots zijn op ‘black is beautifull’ – hebben en passant ingepeperd gekregen dat zwart niet hetzelfde is als blank. Want blank (en wit) is rein en schoon, zwart niet. Het zal je maar gezegd worden. De NOS wast witter dan wit.

Wie altijd al tegen racisme was, voelt zich door de term ‘wit’ die in activistische kring een politieke en lang niet altijd vriendelijke lading heeft, mogelijk geschoffeerd, miskend en over een kam geschoren met medelanders die gewoon te druk zijn met hun eigen leven en in hun kleine blonde bubbel geen idee hebben wat er elders speelt.

En de groep Nederlanders die zich door alle veranderingen wereldwijd – zoals de euro, Europa, privatisering, open grenzen, kredietcrisis, aanslagen, vluchtelingenstromen, tweedeling, uitgeklede zorg, onvrijwillig vrijwilligerswerk in de bijstand, plastic oceaansoep en bijvoorbeeld de continue nieuwsstroom over rampspoed en andere malheur – toch al in hun identiteit en voorbestaan bedreigd voelen, is door de NOS opnieuw de gordijnen in gejaagd. Want al is er volgens Marcel Gelauff van een ‘dictaat aan het volk’ geen sprake, sinds de oekaze van de NOS leeft de indruk dat mensen zich nu ook al niet meer blank mogen voelen en ‘wit’ moeten zijn. Dat is vragen om tumult.

Het is dan ook de vraag of de NOS met zijn nieuwe beleid en de plompverloren wijze waarop daaraan ruchtbaarheid is gegeven, niet zijn doel voorbij is geschoten. Is het bovendien wel de taak van een publieke omroep – die van gemeenschapsgeld wordt betaald en er dus voor alle Nederlanders zou moeten zijn – om op zo’n gevoelig punt stelling te nemen en politiek te bedrijven? Is dit niet veel meer een taak van de regering en de politiek? Draagt de NOS niet eraan bij dat de zaken steeds meer op scherp worden gezet?

Daar heeft niemand wat aan. Zwart, wit en anders gekleurd – we zullen het met z’n allen moeten oplossen. Daar past Fingerspitzengefüh l en prudentie, geen olifant in de porseleinkast.

Daarom een ander voorstel. Wat opvalt, is dat veel nieuwsberichten van de NOS vanuit een verpletterend wit perspectief worden belicht. Dat is niet vreemd. Uit de NOS-site blijkt dat de NOS-populatie zo blank is als karnemelkse pap. Van de 196 medewerkers die regelmatig op de televisie of de radio te zien of te horen zijn, zijn er 188 blank en van Nederlands-Nederlandse origine [https://over.nos.nl/onze-mensen]:

Niets gezegd over ieders kwaliteiten, intenties en journalistieke integriteit. Maar als je langs die eindeloze rij foto’s scrollt – pagina na pagina blank, blond, blauwe ogen – zakt je de moed in de schoenen: diversiteit is ver te zoeken. Dat verklaart een hoop. Daar is werk aan de winkel.

Dus, Marcel Gelauff, laat dat vingertje zakken. Breng eerst je eigen huis op orde. Doe eens gewaagd. Fluister de nieuwe NOS-directeur Gerard Timmer in dat hij iets groots tot stand kan brengen: een publieke omroep die een afspiegeling is van de Nederlandse maatschappij. Goed voorbeeld doet volgen. Benoem meer kleur. Durf! En zet de nieuwe gezichten niet alleen aan het werk in achterstandsgebieden of met Pauline Broekema-onderwerpen. Maar geef ook hen belangrijke posten zoals Brussel, Den Haag, London of Washington.

Zeker weten dat dit het NOS-nieuws goed zal doen. En de samenleving als geheel.