Normaliseer het uitsluiten van politieke partijen vóór de verkiezingen
Uitsluiten van politieke partijen vóór de verkiezingen geeft duidelijkheid over wat voor kabinet kiezers kunnen verwachten als ze op een partij stemmen. Als kiezers beter kunnen inzien wat voor beleid mogelijk is met een politieke partij kan dat leiden tot meer vertrouwen in de politiek. Uitsluiten van partijen voor de verkiezingen moet dan ook genormaliseerd worden en veel consequenter worden toegepast.
Ik zit altijd met de grootst mogelijke verbazing naar politici die schande spreken van het uitsluiten van coalitiepartners. Van tevoren uitsluiten van politieke partijen een hele normale en gezonde situatie in een democratie. Politieke partijen zijn geen lege bingoclubs waarbij het doel is zoveel mogelijk mensen tevreden te houden. Politieke partijen hebben namelijk idealen, of dat nou een lage migratiestroom, of een einde aan armoede is. Daar kan je niet op een geloofwaardige manier compromissen over sluiten met partijen die precies het tegenovergestelde vinden.
Waarom partijen vaak met iedereen willen samenwerken
Het idee dat je iedere willekeurige partij met een andere partij kan laten samenwerken is of naïef of verontrustend. Het kan namelijk betekenen dat de verschillen tussen politieke partijen zo klein zijn geworden dat ze eigenlijk allemaal ongeveer hetzelfde willen. Dit zag je erg terug in de jaren 90. Toen van links tot rechts de consensus dat liberalisering, privatisering, en meer marktwerking in het algemeen de way to go was. Zo kon het zo zijn dat de PvdA vrij eenvoudig met de VVD kon samenwerken, de verschillen waren er, maar het ging vooral over details. Zo’n scenario is niet wenselijk omdat er dan geen fundamenteel debat is, de richtingen zijn bepaald, het politieke debat wordt dan te technocratisch.
Het kan ook naiëf zijn als je denkt dat je met iedereen kan samenwerken én eruit komen. Dat zie je ook vaak bij de linkse partijen zoals de PvdA terug. Toen ze ervan overtuigd waren dat ze samen met GroenLinks het motorblok VVD-CDA-D66 naar links konden trekken in de formatie van 2021. Dat gaat natuurlijk niet gebeuren, het is maar goed ook dat Rutte en Hoekstra dat inzagen.
Vaak zijn partijen die expliciet niemand uitsluiten vooral bezig met zichzelf profileren. Partijen willen zo laten zien dat ze iedereen serieus nemen en een open vizier hebben, en ze willen vooral benadrukken dat degene die wél uitsluiten toch wel érg fout zijn. Want die neemt ‘het volk’ niet serieus. Dus als BBB zegt dat ze geen kiezers willen uitsluiten, moet je dat vooral zien als goede PR.
De onmogelijkheid van met iedereen regeren
Maar dat is natuurlijk niet hoe politiek werkt, je kan niet een paar partijen bij elkaar gooien en dan denken dat de kiezers zich vertegenwoordigd voelen. Stel je voor dat PvdA/GL en PVV zouden moeten onderhandelen over een coalitie. Op papier vertegenwoordig je dan een boel kiezers, maar hoe zou je in godsnaam een akkoord moeten krijgen tussen die 2 groepen?
De een wilt meer migranten, de ander wilt zelfs inzetten op remigratie. De een wilt meer klimaatmaatregelen, de ander vindt iedere cent al een verspilling van geld en gekte. De een vindt de islam een te respecteren godsdienst, de ander vindt de islam een totalitaire ideologie.
Wat voor akkoorden ga je dan krijgen? De een krijgt een asielstop, de ander een ambitieus klimaatbeleid, in een deel van Nederland komen meer moskeeën, want alle moskeeën buiten de randstad moeten worden gesloten?
De waarheid is natuurlijk dat je kiezers niet vertegenwoordigd met partijen, maar met concreet beleid. Je kan simpelweg niet met iedereen op een geloofwaardige manier onderhandelen. Het is dus heel gezond om van tevoren duidelijk te maken met wie je wel of niet wilt regeren. Coalities hebben directe gevolgen voor beleid, dus partijen moeten duidelijk maken aan hun kiezers wat voor beleid ze kunnen verwachten.
Lang leve het uitsluiten
Mijn grootste advies zou dan ook zijn: politici die zeggen met iedereen te willen onderhandelen zijn niet te vertrouwen. Het is beter om duidelijk te zijn voor de verkiezingen wat voor coalities je denkt te willen en niet te willen. Laten wij dat normaliseren deze verkiezingen. Want uiteindelijk is het doel van een politieke partij niet om simpelweg de mening van de meerderheid uit te voeren. Als dat zo zou zijn kan je net zo goed de politiek afschaffen en een stel ambtenaren het beleid laten uitvoeren.
Daarom moeten wij het normaliseren dat politieke partijen duidelijk maken met welke partijen ze wel of niet willen regeren. Je kan toch nooit iedere soort kiezer vertegenwoordigen met je beleid. Dus kies dan ook maar gelijk duidelijk. Ik zou het namelijk ontzettend goed vinden als linkse partijen de VVD als coalitiepartner uitsluiten. Je kan namelijk toch nooit links beleid met ze voeren. Laten wij de verschillen onder ogen zien en vieren dat er écht wat te kiezen valt, in plaats van de iedere partij op een hoop gooien en dan denken dat iedereen dan tevreden is.