Noem het kunstencentrum Witte de With dan maar Zwartjan

Het Rotterdamse kunstencentrum Witte de With wil naamsverandering. Het bestuur is tot de overtuiging gebracht dat het tot nog toe eer brengt aan een foute zeeheld.

Hoe komt het dan aan die naam? Eenvoudigweg omdat de grondleggers destijds de beschikking kregen over een fraai pand aan de Witte de Withstraat. Dat ligt in een laat negentiende eeuwse buurt waar wel meer doorgangsstraten naar zeehelden zijn genoemd die iets met Rotterdam hadden. Je hebt er ook de Kortenaerstraat en de Aert van Nesstraat. Kortenaer en Witte de With hebben allebei een praalgraf in de Sint Laurenskerk die na beschadiging door de Duitse bombardementen prachtig zijn gerestaureerd.

Was Witte de With een foute zeeheld? De meeste pikbroeken (zeelui) uit zijn tijd zouden die vraag volmondig met ja beantwoord hebben, veel van zijn medezeehelden en superieuren ook. Hij stond bekend als een hardvochtig man die niet van complimenten hield maar wel van straffen: aan boord van zijn schepen heerste een onmenselijke discipline. Tegelijkertijd was hij een ruziezoeker die gemakkelijk in conflict raakte met zijn mede-officieren en de hoge heren van de admiraliteit. Dat was nog niet alles. Het schijnt dat hij in tegenstelling tot het grootste deel van de toenmalige marine weinig op had met het Oranjehuis.

Dit alles nam zijn kwaliteiten als marineman niet weg. Witte de With heeft in zijn lange loopbaan overal ter wereld veel successen geboekt. In zijn conflicten over strategie had hij, zo bleek achteraf, menigmaal het gelijk aan zijn zijde. Vandaar dat praalgraf, nadat hij een zeegevecht met Zweedse schepen niet had overleefd (1599-1658).

Zouden wij hem dan volgens de normen van onze tijd een oorlogsmisdadiger mogen noemen? Witte de With heeft een keer op Ternate meegedaan aan een zogenaamde hongi-tocht. Op zo’n tocht werden de kruidnagelbomen vernield van Indonesische boeren die hun oogst niet voor bodemprijzen aan de Vereenigde Oost Indische Compagnie wilden verkopen. In zijn dagen was zoiets volstrekt normaal. Alle Oost-Indische compagnieën van alle landen probeerden voor zichzelf monopolieposities te verwerven.

De Withs overige krijgsdaden zouden we ook in een tegenwoordige oorlogssituatie acceptabel vinden. Ja, hij heeft voor de West-Indische Compagnie gevochten maar ook daar ging hij met ruzie weg. Hij zou nog liever bij de sultan van Turkije in dienst treden, schijnt hij te hebben uitgeroepen.

Niettemin heeft het kunstencentrum duidelijk uit armoe voor Witte de With gekozen. Het kwam door die straatnaam, niet door bewondering. En nou merken ze dat ze in de reuk staan van imperialisme en racisme want dat Witte de With in zijn eigen tijd bekend stond als een wrede en kwaadaardige commandant van zijn eigen mannen, speelt bij de discussie kennelijk geen rol.

Het wijzigen van de naam zal dan ook niet de breuk betekenen met een oude traditie. Uiteraard hoort het bestuur dan wel een echt Rotterdams alternatief te kiezen.

Zwartjan. Zwartjan was een smid die in 1572 een belangrijke rol speelde bij de vergeefse verdediging van de oostpoort tegen binnenvallende Spaanse soldaten. Hij overleefde dat niet. Een echte held met een naam die past bij het huidig tijdsgewicht. Kunstencentrum Zwartjan aan de Witte de Withstraat.

Lees hier en hier meer over Witte de With