Niks weten, alles vinden

In de documentaire ‘ Sylvana, demon of diva ’ is een scène te zien waarin Simons het aan de stok krijgt met een D66-lid dat haar na afloop van een verkiezingsdebat aanklampt. Met een biertje in zijn hand geklemd in een houding alsof hij het flesje elk moment als panfluit wil gebruiken, wil hij Simons vooral de les lezen over haar gebruik van het woord racisme. Dat is te zwaar, te beladen, het schetst een verkeerd beeld van wat er allemaal gebeurt. Let wel: dit is nádat Simons te maken kreeg met een zogenaamd feestliedje met videoclip waarin ze werd gelyncht. En dat was slechts het topje van de racistische ijsberg. Het hele land kreeg mee wat Simons over haar uitgestort kreeg, het moet gek zijn gelopen wil het aan het D66-lid voorbij zijn gegaan. Hoe grondig Simons de structuren en werking van racisme ook uitlegde, het ging er niet in bij hem: racisme, dat gebeurt hier gewoonweg niet en het is het benoemen ervan wat voor frictie en verdere polarisatie zorgt.

Ik moest aan die ontkenning denken bij het lezen van The perils of perception , het recente onderzoek van Ipsos, een van ’s werelds grootste marketingbureaus. Jaarlijks wordt daar een lijst opgesteld waarbij wordt ingezoomd op de mispercepties die in verschillende landen heersen. Ze leggen het gat tussen de perceptie en werkelijkheid bloot, laten zien hoe vervormd ons beeld van de werkelijkheid nu eigenlijk is. In Nederland blijkt dat gat op verschillende gebieden bijzonder groot. Enkele voorbeelden: als het gaat om het aanpakken van klimaatverandering is het niet zo vreemd dat veel Nederlanders vinden dat we prima op weg zijn. De gemiddelde inwoner van ons land denkt dat 22 procent van onze energie uit hernieuwbare bronnen komt, terwijl dat in werkelijkheid krap 6 procent is. We denken ook massaal dat van de laatste 18 jaar alleen de laatste zeven buitengewoon warm waren, terwijl we net het 17de jaar op rij meemaakten. Ook is de gangbare opvatting dat gevangenissen in Nederland uitpuilen, terwijl in werkelijkheid de een na de andere gevangenis zijn deuren moet sluiten wegens aanhoudende leegstand. Sinds 2014 werden er al 23 gevangenissen opgedoekt, inclusief de vier die dit jaar te horen kregen dat het eind in zicht is. De criminaliteit neemt in Nederland al jaren sterk af, laat CBS-onderzoek zien. Toch is het gevoel van onveiligheid groot. Men denkt dat het land qua criminaliteit stevig afglijdt, en dus is het zo.

Andere gebieden waarop Nederlanders massaal de plank misslaan zijn de aantallen migranten en moslims. De gemiddelde Nederlander denkt dat maar liefst een kwart van alle inwoners van ons land immigrant is, dus geboren in het buitenland. Het werkelijke percentage is niet eens de helft daarvan: slechts 12 procent. Ook die dekselse islamisering is voor veel mensen een vaststaand feit. Nederlanders geloven dat moslims goed zijn voor 20 procent van de bevolking, terwijl de werkelijkheid niet eens in de buurt komt: 5 procent. En dan wordt dat percentage ook nog eens ruim geschat door iedereen met wortels in overwegend islamitische landen onder de noemer moslim te scharen, ook diegenen die zich de laatste keer dat ze voet zetten in een moskee niet kunnen heugen en met alle liefde een extra plakje bacon op hun ontbijtbord leggen.

Waar Nederlanders pas echt de plank misslaan, is op het gebied van seksuele intimidatie. Je weet wel, dat gezeur over #MeToo, dat doorgeslagen feminisme et cetera. “Slechts” 38 procent van de vrouwen heeft daar sinds het 15de levensjaar mee te maken gehad, denken we. In werkelijkheid gaat om het ruim 73 procent van de vrouwen. Hoewel inwoners uit alle 37 onderzochte landen verkeerd gokten, zaten alleen de Denen er nog verder naast dan de Nederlanders.

Ondertussen trekt een groepje ontevreden Nederlanders onder leiding van Jan Dijkgraaf en leden van extreemrechtse groeperingen als Pegida en Identitair Verzet de straten op getooid in gele hesjes als een geperverteerde versie van de Franse Gilets jaunes. Het geadopteerde lijflied is ’15 Miljoen mensen’, het lied over een Nederland dat alleen bestond in de fantasie van Fluitsma en Van Tijn en daterend uit 1996, de hoogtijdagen van het door de bezorgde burger zo verguisde Paarse kabinet. Ze willen – zo blijkt uit een blik op de Facebook-groep – een einde aan de EU, het kabinet-Rutte III, de massa-immigratie, aanpassingen van Zwarte Piet, het betalen van klimaatbelasting en het Marrakesh-pact. FvD-voorman Thierry Baudet is al tijden woest dat de Tweede Kamer maar niet over dat duivelse pact wil vergaderen. Ja, behalve dan toen de Kamer in juni van dit jaar wel degelijk over het pact vergaderde, maar Baudet weer eens in geen velden of wegen te bekennen was. Oud-politiewoordvoerder Klaas Wilting uitte deze week op Twitter ook zijn ongenoegen over het pact waar ‘verreweg de meeste Nederlanders’ tegen zijn. Ik durf te beweren dat verreweg de meeste Nederlanders geen flauw idee hebben wat er eigenlijk in dat pact staat, maar goed, dat is een gevoel hè.

CDA-leider Buma vindt nu dat de Nederlandse gele hesjes moeten worden uitgenodigd aan de klimaattafels en daarmee invloed moeten krijgen op het klimaatbeleid. Oftewel: laat een groep mensen op basis van een ontstemd gevoel meebeslissen over de aanpak van problemen die immens onderschat of zelfs compleet ontkend worden. Wat kan daar in vredesnaam misgaan. Wat de gele hesjes ook willen, zo blijkt uit de oproep op Facebook, is een einde aan de manier van berichtgeving van de Nederlandse media. Media die overwegend nog altijd doen wat ze moeten doen: het publiek informeren op basis van feiten. Maar ja, dat botst zo met die zalige schijnwerkelijkheid waarin we altijd gewoon gelijk hebben. Uit de jaarlijkse Hoopbarometer bleek eerder dit jaar dat Nederlanders overwegend optimistisch zijn over hun eigen leven, maar dat het vertrouwen in de rest van de samenleving daar ver bij achter blijft. Heel gek is dat niet wanneer je bedenkt dat men nauwelijks een idee heeft hoe die samenleving er werkelijk uitziet.