Nieuwe wet op seksueel grensoverschrijdend gedrag stelt vooral normen

De demonstratie tegen seksueel geweld van afgelopen zondag op het Museumplein in Amsterdam trok slechts enkele honderden deelnemers. Dat was een tegenvaller maar voor het overige wordt aan alle kanten heftige druk uitgeoefend op de politiek en het kabinet om de herziene wet op seksueel grensoverschrijdend gedrag zo snel mogelijk in te voeren. Er mag niet tot 2024 gewacht worden.

Afgelopen maandag hielden Iva Bicanic van het Centrum Seksueel Geweld en de advocaat Job Knoester hiervoor een krachtig betoog. Dat werd ondersteund door de studente Lynn van den Noord. Zij had aangifte gedaan van seksueel geweld tegen een jongen met wie zij na een feestje naar zijn huis was gegaan. Daar had hij haar in een dwangpositie had gebracht, ernstig genoeg om zijn gedrag als aanranding of zelfs verkrachting te definiëren. De beklaagde werd vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs. Hij ontkende categorisch dwang te hebben toegepast.

Met de vernieuwde wet – zo lichtten Bicanic en Knoester toe – wordt dat voor zulke beklaagden lastiger. Initiatiefnemers zijn al strafbaar als ze kunnen vermoeden dat de beoogde partner niet in is voor handtastelijkheden en wat daarop kan volgen. Signalen van een ontbrekende wil, zoals het persbericht van de rijksoverheid het formuleert, zijn voldoende om tot een veroordeling te komen.

Ambtenaren en werkers in de gezondheidszorg die seksuele handelingen verrichten met ondergeschikten of personen die aan hun zorg zijn toevertrouwd, gaan per definitie nat. Als de slachtoffers tussen zestien en achttien jaar oud zijn is dat sterk strafverzwarend. Een speciaal artikel verbiedt het jongeren in het kader van een beoogde vrijpartij dronken te voeren. Seks met kinderen beneden de zestien jaar en met dieren is altijd verboden.

De wet wordt gecompleteerd door wat ze vroeger een caoutchouc (rubber-)artikel noemen. Wie beelden of teksten publiceert, waarvan men kan vermoeden dat ze schennis voor de eerbaarheid opleveren én (apart) als ze onder ogen kunnen komen van kinderen, is strafbaar. Zou daar bijvoorbeeld werk van Peter Paul Rubens onder kunnen vallen? De Ontvoering van Hippodamia schildert de door haar duidelijk zeer ongewenste ontvoering van een meisje door enkele agressieve mannen. Hoe moet het OM omgaan met de Verkrachting van Leucippus’ dochters van dezelfde schilder? Beide werken verheerlijken seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals geformuleerd in de nieuwe wet. Michelangelo’s Leda en de Zwaan brengt overduidelijk seks met dieren in beeld. Denk hierbij zeker ook aan het gestelde over het onder ogen kunnen komen van kinderen. De vele kunstwerken over Europa en de Stier zullen geen probleem opleveren want ze zit gelukkig altijd op zijn rug. Het zo breed geformuleerde artikel over pornografie lijkt het product van een overspannen geest. Dat kan er beter uit. Het ontsiert de hele wet.

Hoe staat het ondertussen met de bewijsbaarheid in de nieuwe wetsartikelen? Als er geen hiërarchische verhouding bestaat tussen de beklaagde en de aangever, blijft dat lastig ook al heeft een vergelijkbare wet in Zweden 75% meer veroordelingen opgeleverd. Advocaat Knoester erkende dat grif. Hij zei wel dat er allerlei aanvullend bewijs kon worden gebruikt: straatcamerabeelden bijvoorbeeld waaruit blijkt dat aanklagers kennelijk onder de invloed van drank en drugs zijn. Of appverkeer waarin de beklaagde achteraf bijvoorbeeld zegt dat het hem spijt als het allemaal is tegengevallen of dat hij voor zijn gedrag excuses maakt.

Wetsartikelen beginnen weliswaar altijd met hij maar dit moet in genderneutrale zin worden opgevat. Ja mevrouw, als U die aardige jongeman mee naar huis troont, hem dronken voert of een lekker pilletje geeft, en als U dan ook Uw wil met hem doet, dan heeft hij als de volgende ochtend niet alleen een kater maar ook een zaak tegen U. Bij de rechter verklaart U uiteraard, dat hij er wel pap van lustte en nu maar wat verzint. Kun je je partner voor het gerecht slepen als je achteraf spijt krijgt van de seks, zo vraagt U aan de rechter. En dan komt het waarschijnlijk toch niet tot een veroordeling.

Volgens Job Knoester ligt het belang van de nieuwe wet dan ook vooral in de normstelling. Door de strafbaarstelling worden mensen zich ervan bewust dat er grenzen zijn aan het vervullen van hun seksueel getinte wensen. Je leert van jongs af aan dat vrijwilligheid op de eerste plaats staat. Niet alleen thuis maar ook op school. Er is nooit een excuus voor aandringen als dat ook maar enigszins ongewenst blijft. Zo voelen minder burgers zich seksueel in het nauw gebracht.

Dat weegt ruim op tegen het feit dat weinigen zich nog zullen lenen tot het evalueren van seksuele ervaringen achteraf. Voor hetzelfde geld lapt een mens zich er door een spijtbetuiging zelf bij en vindt zich terug voor de kadi. De waarschuwing van advocaat Knoester was wat dat betreft duidelijk genoeg. Voorkomen is immers beter dan genezen. Het gaat erom dat ongewenste intimiteit zoveel mogelijk wordt uitgebannen. Dat is de kern van de zaak.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.