Niet iedere passagier is even welkom in de Flixbus

Tussen Parijs en Amsterdam rijdt een grote groene bus die min of meer stressvrij passagiers vervoert. Ik heb vaak gebruik gemaakt van de service. De Flixbussen hebben (meestal) Wi-Fi, de stoelen zijn redelijk comfortabel, het is goedkoop en er zijn zat routes waarbij de bus eigenlijk nooit vol komt te zitten zodat je twee stoelen voor jezelf hebt. Dat is prettiger reizen dan sommige, weliswaar kortere, maar zeer opgepropte vluchten binnen Europa. Het is ook milieuvriendelijker. Flixbus geeft reizigers namelijk de kans om een vrijwillige CO2 belasting te betalen. Ondanks de lange reistijden en de soms dubieuze stopplekken is de Flixbus zo slecht nog niet, dacht ik. Toch ben ik sinds ruim een jaar gestopt met het gebruik van de Flixbus.

Op Facebook schreven Shaun Matsheza en Felicity Sibindi zaterdag 8 september een bericht aan Flixbus waarin ze hun verhaal doen over hun poging per bus naar Würzburg af te reizen. De twee werden geweigerd omdat ze geen paspoort maar slechts een verblijfsvergunning konden laten zien. Nergens op de website van Flixbus staat dat het identiteitsbewijs dat je mee moet nemen als reiziger per se een paspoort moet zijn en ook de internationale regelgeving vraagt hier binnen de grenzen van het Schengen verdrag niet om. Matsheza en Sibindi zijn er van overtuigd dat de chauffeur racistische motieven had. De chauffeur behandelt hen anders dan andere passagiers.

Zelf ben ik meerdere keren de bus in gesprongen zonder dat er überhaupt naar een identiteitsbewijs werd gevraagd. Ook Matsheza en Sibindi beschrijven hoe andere passagiers zo mogen doorlopen terwijl de chauffeur tegen zijn partner schreeuwt dat ze haar bek moet houden als ze vraagt waarom. Mijn gemakkelijke reizen door Europa in de Flixbus waren alleen maar mogelijk dankzij het privilege dat het hebben van een witte huid met zich meebrengt. Naar mij heeft nog nooit een chauffeur geschreeuwd. Sterker nog, de kans dat dit stuk serieuzer wordt genomen omdat ik wit ben is aanzienlijk, terwijl ik juist minder ervaring heb met racisme.

Wanneer ik op de parkeerplaats in Parijs de bus instapte, hoefde ik meestal alleen mijn naam te noemen voordat ik mocht doorlopen en mij kon installeren voor een lange rit. De eerste keer dat me een verschil tussen mij en andere passagiers opviel was in november 2016. Een zwarte vrouw en haar zoontje van een jaar of twee stonden bepakt en bezakt op hun beurt te wachten om de bus te betreden. De vrouw had moeite haar kind en tassen allemaal vast te houden en probeerde het jongetje alvast veilig in de bus te zetten voordat ze haar ticket liet scannen. De chauffeur schreeuwde dat dat niet de bedoeling was: ‘No passport, no bus!’. Haastig begon de vrouw naar de paspoorten te zoeken. Ondertussen liep het jongetje vrolijk verder de bus in. De chauffeur schreeuwde nu ook naar het kind, dat prompt begon te huilen. Toen de vrouw de paspoorten had laten zien, begon de chauffeur te klagen dat ze te veel bagage had en dat haar rugzak te groot was voor het passagiersgedeelte. Mijn tas was minstens twee keer zo groot, maar mocht toch gewoon mee. Beschaamd keek ik de andere kant op en deed niks.

Eenzelfde soort situatie herhaalde zich een paar maanden later in Lille toen een Arabisch sprekende jongen een rugzak probeerde mee te nemen. In weer een andere bus werd een jonge vrouw verteld dat ze haar tas niet op de stoel naast haar mocht zetten, een redelijk verzoek, ware het niet dat ik mijn tas allang uitgebreid op de stoel naast me had uitgestald en er tegen mij niks werd gezegd. Had ik gezegd dat de vrouw een hoofddoek droeg?

Ik besloot destijds, in maart 2017, een klacht in te dienen bij Flixbus. Racisme in de bus, schreef ik bovenaan de brief. Ik kreeg een erg vriendelijk maar vrij nietszeggend antwoord. Flixbus zou er alles aan doen dit soort situaties in de toekomst te voorkomen. Toch verscheen afgelopen week het bericht van Shaun en Felicity op Facebook. Zij krijgen bijval vanuit verschillende hoeken en van uiteenlopende mensen. Iedereen lijkt wel een minder gezellig Flixbus verhaal te hebben.

Er is dus waarschijnlijk meer aan de hand dan een incident met een enkele racistische chauffeur. De groene bus die door ons continent crost heeft een probleem. Een probleem dat gerelateerd is aan een groeiend xenofobisch klimaat in Europa, gretig aangewakkerd door sommige media en politici.

Meer en meer vertelt de politiek ons dat we moeten oppassen voor terroristen die middels immigratie Fort Europa binnenstromen. De man die in december 2016 in Berlijn op een Kerstmarkt inreed, ontsnapte middels Flixbus en ook de aanslagplegers in Parijs maakten gebruik van internationaal busvervoer. De chauffeurs zijn hier van op de hoogte, lijken nu eigenhandig op terroristen te zijn gaan jagen en daar worden mensen van kleur de dupe van. Dit is, onder andere, het gevolg van een strikter beleid omtrent Europese grenzen en daarmee is het geen individueel, maar structureel probleem.

Chauffeurs zijn te pas en te onpas etnisch gaan profileren, maar racisme zal terroristen nooit kunnen tegen houden. Chauffeurs zijn niet in staat terroristen zonder meer te herkennen. Ik had allang wapens kunnen smokkelen. Bovendien zijn de chauffeurs helemaal niet getraind om vervalste paspoorten of identiteitsbewijzen te herkennen. Het enige dat het gedrag van sommige chauffeurs teweegbrengt is precies datgene wat terroristen proberen te veroorzaken; het ontwricht de samenleving doordat mensen van kleur in Europa zich steeds minder thuis gaan voelen en steeds meer de boodschap krijgen dat ze hier niet thuishoren, ook al zijn ze Hollandser dan hagelslag. Zo worden ideeën over wie goede mensen zijn en wie slechte mensen bewust en onbewust overgedragen, waarbij een gevaarlijk ‘wij’ versus ‘zij’ gevoel nog eens wordt aangewakkerd.

Flixbus-chauffeurs kunnen terrorisme niet tegenhouden en dat zou ook niet van hen gevraagd moeten worden. Om hun passagiers – al hun passagiers – met hetzelfde respect te behandelen als ze mij behandelen, dat is wél hun taak. Zoals Matsheza op Facebook al schreef, ‘Flixbus kan niks veranderen aan Europees immigratiebeleid, maar het bedrijf draagt wel de verantwoordelijkheid voor wie zij aannemen.’