Niet een hoofddoekverbod, maar diversiteit zorgt voor 'neutrale' politie
Afgelopen donderdag was de kogel door de kerk. Minister Dilan Yesilgöz-Zegerius van Justitie en Veiligheid (VVD) verbood expliciet uitingen van geloofsovertuigingen in kleding van politieagenten. “Keppels of hoofddoeken passen niet bij de neutraliteit van het politie-uniform”, stelt ze. En daarmee neemt z een verkeerde en zelfs gevaarlijke afslag. In plaats van te kiezen voor kritische reflectie op het publieke imago van de politie, kiest ze voor deze stigmatiserende schijnoplossing.
“Ik hoop dat de discussie zo eindelijk afgelopen is.” Met deze woorden eist de minister het laatste woord in deze discussie op, zonder een serieuze poging te doen om de kritiek op het besluit vanuit verschillende experts te verwerken. Dit besluit is niet van de ene op de andere dag genomen. Onofficieel was dit al jaren het beleid binnen de politie. De roep om het officieel te maken, kwam via een motie van Lilian Helder, lid van de Tweede Kamer namens de PVV.
Die motie is weliswaar aangenomen, maar van buiten klonken er juist geluiden tegen het ‘hoofddoekverbod’, zoals van de coördinator racismebestrijding van de politie, de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme en het College van de Rechten van de Mens. Beide partijen bepleitten hoe het verbieden van religieuze uitingen in het politie-uniform juist het tegenovergestelde effect zou hebben. Een dergelijk verbod raakt bijvoorbeeld veel vrouwen die het dragen van een hoofddoek als een religieuze plicht zien. Bovendien is de politie verwoed bezig meer agenten met een migratieachtergrond te werven. Dit besluit staat dat doel compleet in de weg.
Ondanks deze waarschuwingen besloot de minister het verbod in te voeren. Ze doet de aanname dat burgers mensen die een hoofddoek of keppel dragen per definitie niet als neutraal zien. Haar geloof in die aanname weegt blijkbaar zwaarder dan het advies van partijen als de landelijke coördinator racismebestrijding van de politie en het College van de Rechten van de Mens, die juist opgericht zijn om besluitvorming op discriminatie te controleren. Het uniform zou dan neutraal moeten zijn, deze beslissing is dat absoluut niet. Dat wordt nogmaals bevestigd door dit besluit te nemen op een islamitische feestdag, namelijk het Offerfeest. Dat moment kiezen, is niet neutraal, of op zijn minst niet empathisch, dat is een klap in het gezicht van de islamitische medemens.
Representatie is een van de belangrijkste wapens tegen discriminatie
De functie van de politie is het bewaken van de veiligheid van alle inwoners van Nederland. Ik hoef niet uit te leggen dat religieuze inwoners daarbij horen. Juist voor de organisatie met het geweldsmonopolie in ons land zou het een halszaak moeten zijn om een divers team te zijn. Een divers team betekent blootgesteld worden aan meerdere perspectieven, daarvan kunnen leren en empathie opbouwen voor dit perspectief. Zo voorkom je dat een ondergerepresenteerde groep ongelijk behandeld wordt.
Bovendien is de politie ook afhankelijk van hun vertrouwensband met burgers om aan hun maatschappelijke plicht te kunnen voldoen. Die vertrouwensband staat al een tijdje op losse schroeven. Kennisland deed in 2021 onderzoek naar het melden van moslimdiscriminatie. Een van de grootste drempels die slachtoffers van moslimdiscriminatie ervaren bij het maken van een melding, is een gebrek aan vertrouwen in overheidsorganisaties. Mensen binnen moslimgemeenschappen geloven niet dat er echt iets met die melding gebeurt, dus waarom zou je je in die onveilige omgeving kwetsbaar opstellen door een melding te maken?
De eerste stap op weg naar een veilige omgeving is herkenbaarheid. Een divers politieapparaat zorgt ervoor dat zoveel mogelijk Nederlanders zich herkennen in enkele politieagenten in hun omgeving, en zich daardoor veilig en gezien voelen door de politie. Dit nieuwe besluit staat hier lijnrecht tegenover. Het maakt dat religieuze burgers zichzelf niet alleen niet herkennen in de politieagenten die ze om hulp vragen, maar ook weten dat ze actief bij de politie buitengesloten worden. Ik zou het knap vinden als je je persoonlijke verhaal dan nog kwijt durft bij deze organisatie.
Op vragen hierover reageert de minister dat het verbod niet voor de hele politieorganisatie geldt, maar alleen voor functies in uniform. Oftewel: voor mensen met een religieuze overtuiging is wel ruimte bij de politie, maar alleen op niet-zichtbare plekken. Ook hiermee slaat ze de plank mis. Representatie van gemarginaliseerde groepen in gewaardeerde functies in onze samenleving is een van de belangrijkste pijlers in de strijd tegen discriminatie. Zeker bij een baan als politieagent, die in veel media voor kinderen naar voren komt. Vraag jonge kinderen wat ze later willen worden, en je krijgt politieagent als een van de vaakst gehoorde antwoorden (naast leraar, dierenarts en vlogger). Ook joodse en islamitische kinderen verdienen het om van kleins af aan mee te krijgen dat zij het beroep van hun dromen kunnen gaan uitoefenen.
De politie ís ook niet neutraal
In één ding heeft de minister wel gelijk: veel bewoners beschouwen de politie en het uniform nu al niet als neutraal. Maar dat komt niet door een hoofddoek of een keppel. Dat komt door ervaringen met de politie. Als je bijvoorbeeld in de krant leest dat er bij een snelwegprotest van Extinction Rebellion 768 activisten gearresteerd zijn, terwijl er bij de boerenprotesten nauwelijks gearresteerd werd. Of als je in de documentaire De blauwe familie ziet hoe gevaarlijk het is om je binnen de politie over racisme uit te spreken. Of als je eerst op het nieuws ziet dat een agent een verdachte met een racistische term uitscheldt en maanden later hoort dat diezelfde agent promotie krijgt. Elk verhaal maakt het moeilijker om te geloven in het sprookje van een neutrale politiemacht.
Jammer, want dat sprookje is een van de belangrijkste uitgangspunten van onze democratische rechtsstaat. Daar iets aan willen doen als minister van Justitie en Veiligheid lijkt me een geweldig idee. Maar dat vereist eerst een kritische blik naar binnen, en dat lijkt deze minister niet aan te durven. Daadkracht uitstralen op dit thema doe je niet met de schijn-neutraliteit van een ‘hoofddoekverbod’, maar door in te zetten op daadwerkelijke gelijkwaardige behandeling, zowel intern als extern. Een professioneel politieapparaat bestaat juist uit een divers team. Een diverse politiemacht communiceert een duidelijke boodschap: voor iedereen is plaats bij de politie. En als wij met onze eigen ogen zien dat de politie er voor elke burger is, gaan we dat vast vanzelf weer geloven.