Neem uitzondering op vrijheid van godsdienst eindelijk serieus

Bij maatschappijleer leer ik mijn leerlingen ieder jaar dat grondrechten de cruciale zinsnede ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’ bevatten. Hierdoor worden je grondrechten beschermd tegen inmenging van anderen en de overheid, maar ook beperkt wanneer ze andere rechten aantasten. De jongens van Rundfunk leggen dat uit met het volgende voorbeeld: je hebt het recht op onderwijs, maar je hebt geen recht op onderwijs in een auto die te snel op een fietspad rijdt terwijl een slaaf naast je nitraten afsteekt. Want die dingen mogen niet.

Dit principe geldt ook voor artikel 6 dat godsdienstvrijheid (dus binnen de grenzen van het toelaatbare) moet garanderen. Althans, op papier. In de praktijk zien we de laatste tijd steeds meer hoe een beroep op de vrijheid van godsdienst wordt misbruikt om boven de wet te staan en allerlei onacceptabel gedrag goed te praten.

Recente voorbeelden van misbruik artikel 6 Onlangs werden de grondrechten tegen discriminatie en haatzaaien (artikel 1 over gelijkwaardigheid) en geweld (artikel 11 over integriteit van het menselijk lichaam), maar ook die voor volksgezondheid (artikel 22) met de voeten getreden onder het mom van vrijheid van godsdienst. Onder andere kerken in Krimpen aan den Ijssel en Urk leven de coronamaategelen niet na en vormen daarmee een groot risico voor de volksgezondheid (artikel 22). Honderden mensen waren bij deze weigerkerken ineens welkom, afstand houden hoefde niet meer en ook een mondkapje was niet verplicht.

Verontwaardiging in de media volgde, zeker toen journalisten die verhaal gingen halen waarbij ze werden geconfronteerd met haat, geweld en zelfs een aanrijding. Dit alles terwijl de politie ernaast stond en niet ingreep.

Je zou zeggen dat dit soort praktijken niet bepaald een teken van naastenliefde zijn, maar de bestuurders van de Mieraskerk in Krimpen en Sionkerk in Urk dachten daar anders over. Zij hebben het geweld van de leden van hun kerk tegen journalisten vergoelijkt. Een ervan, dominee De Kort uit Krimpen, vindt zelfs dat gelovigen helemaal geen respect meer hoeven hebben voor een overheid die haar burgers tegen een pandemie probeert te beschermen. Deze kerkbestuurders roepen nog net niet op tot geweld, maar ze benadrukken wel dat de journalisten vooral moeten wegblijven. Een eufemisme, want iedereen snapt dat daar een ‘of anders’ achteraan wordt gedacht. Deze wanpraktijken stroken dan ook helemaal niet met artikel 1 en hikken aan tegen een overtreding van artikel 11.

De eerder genoemde De Kort heeft het sowieso niet zo op met artikel 1 getuige de recente aflevering van Boos over hem. Leon, openlijk homoseksueel en voorheen inwoner van Krimpen, riep de hulp in van presentator Tim Hofman, omdat hij vanwege zijn homoseksualiteit zo erg werd geterroriseerd door de leden van de kerk dat het hen is gelukt hem uit Krimpen weg te pesten. Wat dat betreft is het niet zo gek dat de kerk van dominee De Kort het moest ontgelden in de aflevering. Uitgebreid en overtuigend werd door Hofman en zijn team aangetoond hoe De Kort een racistische, seksistische en homofobe sekteleider is én dat hij daarmee wegkomt onder het mom van, jawel, artikel 6. Tot overmaat van ramp is in de aflevering te zien dat de leden van de kerk overgingen op geweld om het ongewilde bezoek van Tim Hofman abrupt te beëindigen.

Er zijn voorbeelden te over En dan heb ik het nog niet eens gehad over de voorbeelden van religieuze wanpraktijken die minder recent in de media waren. Ik denk hierbij aan de onterechte fiscale voordelen, anti-homoverklaingen op scholen (waar ook wordt verwezen naar artikel 23 over vrijheid van religieus onderwijs) en de onverdoofde slacht.

Nu valt van die fiscale voordelen nog iets te maken als religieuze organisaties zich daadwerkelijk zouden houden aan de richtlijnen voor de aan hen toegeschreven functie van algemeen nut beogende instelling (ANBI). Dit doen ze echter vaak niet, zo blijkt uit onderzoek van Platform voor onderzoeksjournalistiek Investico en Pointer. Over de anti-homoverklaring van gereformeerde scholen kunnen we ook kort, maar helder zijn: als dit niet tegen artikel 1 ingaat, wat dan wel?

Dat religieuze groepen daarnaast ook nog eens straffeloos over kunnen gaan tot dierenmishandeling –  onverdoofde slacht is dat volgens de wet -, is al helemaal waanzin en zou direct verboden moeten worden.

Ik vind het gek dat religieuze groeperingen in Nederland vrij makkelijk wegkomen met allerlei soorten wanpraktijken. Natuurlijk wordt er naar aanleiding van de recente gebeurtenissen wel een onderzoek gedaan naar een betrokken individu doordat aanrijding onomstotelijk is aangetoond, maar daarmee onderschrijven we niet genoeg dat dit soort sektes bolwerken van haat zijn. Discriminatie, haatzaaien, legitimering van geweld, onderdrukking en ondermijning van de volksgezondheid gaan ‘gewoon’ door. Want, tja, artikel 6 – en in het geval van religieuze intolerantie op scholen, artikel 23.

Volgens mij is het tijd dat we niet alleen de ergste uitspattingen van religieuze waanbeelden, maar ook de wortels ervan bestrijden. Dit kan door de uitzondering die in artikel 6 over de vrijheid van godsdienst is ingebouwd serieus te nemen en tot vervolging over te gaan wanneer het wordt misbruikt om andere grondrechten te overtreden. Alleen hierdoor nemen we de kwalijke, want gevaarlijke, privileges van religieuze groepen weg. Een bijkomend voordeel is dat ik bij maatschappijleer beter kan verantwoorden dat Nederland een rechtsstaat is.