Nee meneer Grapperhaus, lachgas stopt u niet in uw neus

De vaste commissies voor Justitie en Veiligheid en die voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport, kwamen op 2 juni samen om te praten over drugs. Dus ik logde hoopvol in bij de openbare zitting. Het eerste probleem dat opvalt: op de een of andere manier voert Justitie – in de vorm van minister Grapperhaus – nog steeds de boventoon in het drugsdebat. Drugs hoort wat mij betreft volledig thuis onder het Ministerie van VWS, maar minister van Ark was aanwezig op uitnodiging van Justitie.

Van Ark sprak daarbij uitsluitend over het coffeeshopexperiment. Dat was een redelijk coherent verhaal met een typisch Nederlands smaakje. Het experiment wordt al polderend dichtgetimmerd en moddert door terwijl omliggende landen ons links en rechts inhalen. Maar het is mogelijk – drugs reguleren in Nederland. Inclusief goede voorlichting, aangepaste preventiestrategieën voor risicogroepen met multi-problematiek, zachtjes schoppen tegen de internationale verdragen en een eerlijke aanvoer door gecertificeerde producenten.

Ontwikkelingen worden genegeerd Maar dan Grapperhaus. Eerst bleek dat hij zijn drugs-alfabet niet goed onder de knie heeft. Zijn persoonlijk assistent greep in door hem in te fluisteren dat je lachgas niet ‘in je neus stopt’ – ja, hij zei het echt – maar inhaleert. Daarna kwam het gesprek snel op de kwaden van drugs. Dat viel bij de meeste commissieleden goed, want er was een sterke oververtegenwoordiging van de christelijke partijen in de zaal. Een belangrijke reden waarom de zaal bol stond van de morele verontwaardiging en paniek. Op Grapperhaus’ uitspraak dat harddrugs absoluut nooit gelegaliseerd kan worden, kwam daardoor weinig respons. Dat terwijl er toch interessante ontwikkelingen gaande zijn, onder meer in ons eigen cannabisbeleid en allerlei internationale bewegingen rond therapeutische toepassing van middelen, waaronder enkele ‘harddrugs’.

Alle ballen op handhaven, waar geen geld of capaciteit voor is Vervolgens ging de discussie toch vooral over… geld. Lachgas op de lijst zetten blijkt namelijk nogal hoge kosten met zich mee te brengen qua handhaving. Een quickscan van de politie schat de kosten op 20 miljoen euro. 20 miljoen, structureel. De SP brengt terecht in dat het politieapparaat al volledig overspannen is. Dat roept de vraag op of de handhaving op feestballonnen de grootste prioriteit heeft op dit moment. Voor de politie, maar ook voor beleidsmakers. Grapperhaus haalt schoorvoetend aan dat het kabinet er niet in geslaagd is om 100 miljoen aan preventiegelden vrij te spelen. Tja, corona. Een virus overigens dat zich buitengewoon snel kan verspreiden door het delen van lachgasballonen, zo vertelde de VVD.

Over echte preventie wordt niet gesproken Het gebrek aan investeringen in preventie is pijnlijk. Want met name de problematiek rond 3-MMC is wel degelijk serieus. Het gebruik neemt toe en er zijn een flink aantal incidenten geweest met het middel, soms met dodelijke afloop. Een heleboel jongeren zouden baat hebben bij goede, objectieve voorlichting, kennis over hoe het middel werkt en de vaardigheden om gebruik – ‘als je het dan toch doet’ – onder controle te houden. D66, gelukkig aanwezig met een nuchter geluid, roept voorzichtig op een ‘flyer’ te maken over de gevaren van 3-MMC. Maar over echte preventie, in de vorm van harm reduction , wordt niet doorgesproken. Laat staan dat er (financiële) toezeggingen worden gedaan.

3-MMC komt zonder plan op ‘een lijst’ Nu is de eindoplossing dus eenzijdig. 3-MMC moet zo snel mogelijk op een lijst. Lijst I of II, daar was verwarring over. Maar als je de huidige wet consistent toepast, zou Poes (3-MMC) op lijst I passen, naast oudere zus Miauw Miauw (4-MMC). Kuik (CDA) en Bikker (CU) willen dit liefst nog voor het zomerreces voor elkaar krijgen, zeker na het aannemen van de dringende oproep van 27 burgemeesters uit Gelderland. Maar gaat dit helpen?

We weten dat drugsbeleid in de vorm van meer of minder repressie nauwelijks invloed heeft op de mate van gebruik. Als 3-MMC een blijvertje is – dus als voldoende gebruikers het middel prettig genoeg vinden – dan zal er vraag zijn naar het middel. Ook na de motie Kuik/Bikker en ook na de doorvoering van de nieuwe wet rond nieuwe psychoactieve stoffen in het voorjaar van 2022. Wat wel werkt, zoals de wetenschap ons leert, is goede preventie en harm reduction. Daar zou dus het geld heen moeten. En niet naar meer repressie.

Na dit drugsdebat komt er waarschijnlijk onvoldoende geld voor handhaving van een verbod op zowel lachgas als 3-MMC en helemaal geen geld voor preventie. Gelukkig hebben we het wietexperiment nog.

Laat je informeren, kies voor preventie Mijn oproep aan een nieuw kabinet is tweeledig. Ten eerste: organiseer een technische briefing of een goed gestructureerde hoorzitting over drugs. Het kennisniveau van bewindsleden en van het merendeel van de Kamerleden is ruim onvoldoende. En er is te weinig kruisbestuiving tussen de betrokken ministeries. Zowel over de regulering van drugs, over onze verouderde Opiumwet, als over het verband tussen gezondheid en veiligheid is voldoende te vertellen.

En ten tweede: maak serieus geld vrij voor preventie. Een kleine rekensom: de kosten van vier goedopgeleide veldwerkers bij Mainline die zich fulltime op – bijvoorbeeld – de regio Gelderland kunnen storten, bedragen ongeveer 200.000 euro. Dat bedrag – 1% van wat nu gezocht wordt (!!) – is wellicht makkelijker structureel vrij te spelen dan 20 miljoen. En het is zeker effectiever om de gezondheid van jongeren te bewaken en verbeteren.